Η Έρευνα και Παραγωγή Υδρογονανθράκων (Ε&Π Υ/Α) στην Ανατολική Μεσόγειο απασχολεί έντονα την επικαιρότητα αφενός λόγο του πρακτικού ενδιαφέροντος για ανακάλυψη νέων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων και αφετέρου λόγω των γεωπολιτικών επιπλοκών οι οποίες προκαλούνται από τον ανορθόδοξο και επεκτατικό παρεμβατισμό της Τουρκίας. Θα προσπαθήσω να εξηγήσω τις πρακτικές της Τουρκίας και να περιγράψω τις απειλές και ευκαιρίες οι οποίες δημιουργούνται από αυτές τις συμπεριφορές. Αυτό θα γίνει..
μέσα από το πρίσμα του τομέα της Ε&Π Υ/Α. Αυτό τον τομέα υπηρετώ για πάνω από 40 χρόνια, στην Ελλάδα και την Κύπρο. Η πορεία αυτή μου έδωσε την ευκαιρία να ενημερώνομαι σε βάθος και αρκετές φορές να εμπλέκομαι στον χειρισμό κρίσιμων θεμάτων.
Η Κύπρος βρίσκεται στην καρδιά της Ανατολικής Μεσογείου, όπου τα τελευταία 15 χρόνια υπάρχει μεγάλη δραστηριότητα στην Ε&Π Υ/Α με πολλές και σπουδαίες ανακαλύψεις υδρογονανθράκων στην Αίγυπτο, το Ισραήλ και την Κύπρο. Η κατάσταση άρχισε να αλλάζει τo 2000 όταν άρχισαν να διαρρέουν τα αποτελέσματα των μελετών της γεωλογικής υπηρεσίας των ΗΠΑ (USGS) για το δυναμικό της περιοχής σε υδρογονάνθρακες. Περί τα 350 tcf (τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια αερίου) και 2,5 δις βαρ πετρελαίου φαίνεται ότι κρύβονται κάτω από τον βυθό της περιοχής, ποσότητες τεράστιας οικονομικής αξίας και γεωπολιτικής σημασίας, ικανές να εξυπηρετήσουν μεγάλες ενεργειακές ανάγκες των αγορών. Αυτό ήταν βασικό κίνητρο των χωρών της περιοχής για να αναπτύξουν την Ε&Π Υ/Α. Αυτή όμως ήταν και η αφορμή αφύπνισης της Τουρκίας η οποία άρχισε να βλέπει με διαφορετικό μάτι την περιοχή.
Στις μεγάλες ανακαλύψεις του Ισραήλ το 2009 [Tamar (10 tcf)] και το 2010 [Leviathan (22 tcf)], προστέθηκε το 2010-2011 και η ανακάλυψη του κοιτάσματος Αφροδίτη στην Κύπρο (4.5 tcf). Η Κυπριακή Δημοκρατία από το 2000, άρχισε να οργανώνονται συστηματικά για να αναλάβει δραστηριότητες στην Ε&Π Υ/Α.
Αθόρυβα και μυστικά υπόγραψε συμφωνία διαχωρισμού των θαλάσσιων περιοχών (ΑΟΖ) με την Αίγυπτο (κυβέρνηση Γλαύκου Κληρίδη). Ακολούθησε η συμφωνία της κυβέρνησης Τάσου Παπαδόπουλου με τον Λίβανο και αμέσως μετά ξεκίνησαν οι διαδικασίες οργάνωσης διαγωνισμού για παραχωρήσεις (χάρτης-1):
Οι συμφωνίες για τις ΑΟΖ έγιναν στη βάση της μέσης γραμμής και με σεβασμό στο Διεθνές Δίκαιο της θάλασσας (UNCLOS 1982), βάζοντας τα θεμέλια για την ευρύτερη περιοχή. Η συμφωνία διαχωρισμού με το Ισραήλ υπογράφηκε στην συνέχεια από την κυβέρνηση Δ. Χριστόφια, σηματοδοτώντας έτσι συνέχεια και ομοφωνία των κυπριακών κομμάτων στην διαχείριση του τομέα Ε&Π Υ/Α.
Ας δούμε λοιπόν πως εξελίχθηκαν οι κινήσεις της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και την Κύπρο. Εάν είχαμε διδαχθεί από το παρελθόν, με την περίπτωση του Αιγαίου, θα μπορούσαμε εύκολα να προβλέψουμε την στρατηγική και τις τακτικές κινήσεις της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και την Κύπρο. Για αυτό θα υπενθυμίζουμε σε κάθε ευκαιρία τα παραδείγματα από τις συμπεριφορές της Τουρκίας στο Αιγαίο.
Ο βασικός λόγος της επιθετικής εμπλοκής της Τουρκίας είναι η ενεργειακή της πείνα. Η Τουρκία είναι ταχύτητα αναπτυσσόμενη χώρα, με πολύ υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης. Αυτό συνεπάγεται αντίστοιχη αύξηση των ενεργειακών της αναγκών. H Τουρκία καταναλώνει ετήσια περί τους 130-140 εκατ. τόνους ισοδύναμου πετρελαίου. Tο 90-92 % της πρωτογενούς ενέργειας είναι ορυκτά καύσιμα. Οι ανάγκες σε φυσικό αέριο είναι περί τα 50 BCM/έτος. Η εξάρτηση της σε υδρογονάνθρακες κυμαίνεται στο 63% και η εξάρτηση της από εισαγόμενα καύσιμα ξεπερνά το 75%! Άρα η ασφάλεια εφοδιασμού της Τουρκίας σε ενέργεια είναι ευάλωτη. Αυτός είναι ο βασικός λόγος ο οποίος καθιστά την Τουρκία εξαιρετικά επιθετική στην διεκδίκηση εναλλακτικών πηγών τροφοδοσίας της σε ενέργεια. Οι ιστορικές της καταβολές, σε συνδυασμό με τα νέο-οθωμανικά της σχέδια να γίνει περιφερειακή δύναμη στην περιοχή δεν αφήνουν αμφιβολία ότι εποφθαλμία τις ενεργειακές πηγές της περιοχής και των γειτόνων της και δει αυτών τους οποίους θεωρεί ‘’πιο εύκολους’’. Στην περίπτωση μας είναι η Κύπρος και η Ελλάδα.
1. Η Τουρκία χρησιμοποιώντας την ισχύ της δημιουργεί κρίσεις, με απειλές και προσπάθεια εκφοβισμού των γειτόνων της. Επιδιώκει πρωταρχικά την υφαρπαγή των ενεργειακών τους πόρων, βαπτίζοντας την αξίωση της σαν συνεκμετάλλευση. Εάν αυτό δεν γίνει εφικτό με την δημιουργία κρίσεων, εναλλακτικά επιδιώκει να ματαιώσει ή να παγώσει τις προσπάθειες τους, μέχρις ότου βρει την κατάλληλη ευκαιρία υλοποίησης των πρωταρχικών της σχεδίων. Και ξέρει να περιμένει, όσα χρόνια και αν χρειασθούν.
2. Η δημιουργία κρίσεων ξεκινά αρχικά με έκδοση αυθαίρετων χαρτών παραχωρήσεων Υ/Α, στην κρατική της εταιρία πετρελαίου TPAO, στις περιοχές που η Τουρκία βάζει σαν στόχο.
3. Στην συνέχεια, ακολουθούν σεισμογραφικές έρευνες με ιδιόκτητα σκάφη, σε περιοχές όπου εκδίδει ανάλογες NAVTEX. Αυτό έκανε στο Αιγαίο τον Νοέμβριο του 1973 με το σεισμογραφικό Τσανταρλί, το 1976 με το σεισμογραφικό Χόρα και το 1987 με το σεισμογραφικό Σεισμίκ. Στην δεύτερη περίπτωση πάγωσαν οι έρευνες στο Αιγαίο, πέραν της μέσης γραμμής, η οποία χωρίζει τις ηπειρωτικές περιοχές των δύο χωρών. Στην δεύτερη κρίση πάγωσαν οι έρευνες στο Αιγαίο πέραν των έξη μιλίων, ακόμα και μέσα στον Θερμαϊκό κόλπο. Στην Κύπρο δημιουργούνται τακτικά αρκετά επεισόδια στα πλαίσια των εκφοβισμών της Τουρκίας. Το πιο σημαντικό έγινε τον Φεβρουάριο του 2018, όταν η Τουρκία χρησιμοποιώντας τον στόλο της σταμάτησε το γεωτρητικό σκάφος της ιταλικής εταιρίας ΕΝΙ πριν ξεκινήσει γεώτρηση στον στόχο Σουπιά του τεμαχίου 3. Η Κύπρος στάθμισε την κατάσταση και αρνήθηκε να υποκύψει στις αξιώσεις της Τουρκίας για συνεκμετάλλευση με τους ‘’τουρκοκύπριους’’ ή αναστολή των ερευνών και συνέχισε το πρόγραμμα της. Σήμερα διεξάγεται η γεώτρηση της Exxon–Mobil στον στόχο Δελφύνα, χωρίς η Τουρκία να την εμποδίσει, όπως είχε προβλεφθεί.
4. Μαζί με τα σεισμογραφικά σκάφη αποστέλλει συνοδευτικά πολεμικά πλοία για δήθεν παροχή προστασίας, αλλά κυρίως αυτό γίνεται για εκφοβισμό. (φυσικά δεν υπάρχει κίνδυνος από κυπριακές ψαρόβαρκες, δεδομένου ότι η Κύπρος δεν έχει πολεμικά σκάφη).
5. Απειλεί ότι θα προχωρήσει σε γεωτρήσεις στην υφαλοκρηπίδα /ΑΟΖ των γειτόνων της, με ιδιόκτητα γεωτρητικά μέσα. Για να γίνει αυτό προχωρεί στην αγορά ιδιόκτητων εξοπλισμών για την κρατική εταιρία πετρελαίου TPAO. Η εξαγορά γίνεται γιατί γνωρίζει εκ των προτέρων την άρνηση εταιριών παροχής τέτοιων εξειδικευμένων υπηρεσιών να επιχειρήσουν σε διαφιλονικούμενες και αμφισβητούμενες περιοχές και να εξυπηρετήσουν τα παράνομα γεωπολιτικά σχέδια της Τουρκίας.
6. Χρησιμοποιεί την κρατική της εταιρία TPAO σαν βραχίονα εξωτερικής πολιτικής, αναθέτοντας της την ‘’βρώμική δουλειά’’.
7. Ερμηνεύει κατά το δοκούν το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS 1982), το οποίο αν και δεν υπέγραψε, το επικαλείται για να δικαιολογεί τις παράνομες ενέργειές της.
Η Τουρκία απέδειξε ότι θέτει μακροχρόνιους στόχους, σχεδιάζει με προσοχή τα επόμενα βήματα και ξέρει να έχει υπομονή και επιμονή περιμένοντας να αρπάξει τις ευκαιρίες που της δίνουν οι αντίπαλοι τους.
Στους επόμενους χάρτες παρουσιάζονται αντίστοιχες πρακτικές στο Αιγαίο και την Κύπρο:
Ας δούμε με προσοχή τις συνέπειες της πολιτικής της Τουρκίας και τις αντιδράσεις της Κύπρου:
• Σχεδίασε υπερκομματικά την πολιτική της στην Ε-Π Υ/Α (συνέχεια και σταθερότητα).
• Στήριξε τις επιλογές της στο Διεθνές Δίκαιο σαν μέλος του ΟΗΕ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
• Αθόρυβα και μυστικά οριοθέτησε την ΑΟΖ της με τις όμορες χώρες που ήταν ανέκαθεν φιλικές μαζί της ή είχαν κοινά συμφέροντα και επιδιώξεις.
• Επιδίωξε από την αρχή την εμπλοκή πολύ μεγάλων διεθνών εταιριών πετρελαίου με γεωπολιτική βαρύτητα. Απέφυγε να εμπλέξει μικρές εταιρίες που θα ήταν ευάλωτες στους εκβιασμούς της Τουρκίας.
• Πρόβλεψε την σημασία της ανόδου του προέδρου Σίσσι στην Αίγυπτο και ήταν η μόνη χώρα που παραβρέθηκε στην ορκωμοσία του.
• Συμμετέχει πρωταγωνιστικά στις τριμελείς συναντήσεις Κύπρου-Ισραήλ- Ελλάδας και Αιγύπτου-Κύπρου –Ελλάδας για να ενδυναμώσει τις θέσεις εκθέτοντας και απομονώνοντας έτσι την Τουρκία.
• Συμμετέχει στα σχέδια αγωγών μεταφοράς του Φυσικού Αερίου στις αγορές (Διαμεσογειακός αγωγός- East Med).
• Σχεδίασε την κατασκευή κέντρου υγροποίησης φυσικού αερίου στο Βασιλικό, το οποίο θα υλοποιηθεί εφόσον βρεθούν οι αναγκαίες ποσότητες ΦΑ. Αυτό ταυτίζεται με τον επιχειρηματικό στόχο της EXXON –MOBIL και την στρατηγική των ΗΠΑ.
Οι εταιρίες πετρελαίου θέλουν να έχουν πολιτική σταθερότητα πριν επενδύσουν σε έργα ανάπτυξης και παραγωγής υδρογονανθράκων τα οποία χρειάζονται δισεκατομμύρια ευρώ επενδύσεις και βάθος τουλάχιστο 25-ετίας για να αποδώσουν. Οπότε η λύση του Κυπριακού προβλήματος θα μπορούσε να επιδιωχθεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο πριν από την υλοποίηση των έργων ανάπτυξης και παραγωγής Υ/Α, εφόσον όμως ανακαλυφθούν ικανές ποσότητες υδρογονανθράκων. Πρωταγωνιστικό ρόλο στην προσπάθεια λύσης θα έχουν οι χώρες των οποίων οι εταιρίες θα έχουν ανακαλύψει σημαντικές ποσότητες υδρογονανθράκων. Θα είναι η EXXON –MOBIL και οι ΗΠΑ; Τα παραπάνω σε συνδυασμό με τις γεωπολιτικές αντιθέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή θα μπορούσαν να ευνοήσουν την επίλυση του Κυπριακού προβλήματος με πολύ καλύτερους όρους για την Ελληνική πλευρά.
Η μικρή Κύπρος απέδειξε ότι γνωρίζει να μάχεται, να διεκδικεί τα δίκαια της και να τονίζει την παρουσία της και την κυριαρχία της στην Κυπριακή ΑΟΖ με την εφαρμογή του ενεργειακού της προγράμματος, ενισχύοντας το πλέγμα των συμμαχιών της, στηριζόμενη πάντοτε στους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου.
Απέδειξε ότι έχει διορατικότατα, θάρρος και υπομονή.
Ακροτελεύτια θέλω να συνοψίσω τους τακτικισμούς της Τουρκίας στην Κυπριακή ΑΟΖ με την ελληνική ρήση η οποία χρησιμοποιείται και στην Τουρκία:
“Φωνάζει ο κλέφτης για φοβηθεί ο Νοικοκύρης”
Δρ Κωνσταντίνος Νικολάου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου