Η άνοδος του αργού πετρελαίου ως η σημαντικότερη πηγή ενέργειας στην ιστορία του πολιτισμού δεν θα ήταν τόσο εντυπωσιακή χωρίς τέσσερις πολυμήχανους Πολωνούς.
Η λάμπα κηροζίνης οφείλει την ύπαρξή της σε δύο Πολωνούς, τον Ignacy Łukasiewicz και τον Jan Zeh. Ένας άλλος Πολωνός, ο Witold Zglenicki, βρήκε τεράστια κοιτάσματα αργού πετρελαίου στην περιοχή της Κασπίας Θάλασσας. Ο Ignacy Mościcki ήταν Πρόεδρος της Πολωνίας πριν..
από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και χημικός με ειδικότητα στα λιπάσματα αζώτου. Τα επιτεύγματα αυτών των Πολωνών είχαν μεγάλο αντίκτυπο στον πολιτισμό μας, ωθώντας την ανάπτυξη της βιομηχανίας πετρελαίου.Οι άνθρωποι είναι εξοικειωμένοι με το πετρέλαιο εδώ και χιλιάδες χρόνια. Αρχικά, το συνάντησαν στις περιοχές όπου διέρρευσε στην επιφάνεια, αποκαλώντας το «λάδι της πέτρας». Ωστόσο, το δυναμικό του ως μια εξαιρετικά αποτελεσματική πηγή ενέργειας δεν είχε ανακαλυφθεί μέχρι το 1852 όταν ένας νεαρός Πολωνός απόφοιτος φαρμακευτικών σπουδών, ο Ignacy Łukasiewicz, αγόρασε μερικά μπουκάλια «λαδιού της πέτρας» από τον Abraham Schreiner, έναν Εβραίο έμπορο. Έπεισε τον συνάδελφό του Jan Zeh να πραγματοποιήσουν πειράματα από κοινού στο «Under a Golden Star», ένα φαρμακείο στη Λβιβ όπου δούλευαν και οι δύο. Αφού δημιούργησαν έναν αποστακτήρα αρκετά ισχυρό για να αντέχει την πίεση του καυτού αργού πετρελαίου, ο Łukasiewicz ξεκίνησε να επεξεργάζεται το παχύρρευστο υγρό με διαφορετικές ουσίες, ανακαλύπτοντας στην πορεία ότι η προσθήκη ενός διαλύματος θειικού οξέος και νατρίου μπορούσε να το διαχωρίσει σε επιμέρους μέρη με διαφορετικές ιδιότητες: εύφλεκτη βενζίνη στην κορυφή ακολουθούμενη από κηροζίνη, έλαια και λιπαντικά και άσφαλτο στον πάτο.
Πριν οι νέες χημικές ενώσεις αλλάξουν τον κόσμο, οι δρόμοι των δύο φαρμακοποιών είχαν χωρίσει. Ο Zeh είχε απαισιόδοξη στάση γενικά, ενώ ο Łukasiewicz ήταν γεννημένος επιχειρηματίας. Το μέρος που τον ενδιέφερε περισσότερο ήταν η κηροζίνη, αλλά οι λάμπες που υπήρχαν εκείνη την εποχή ήταν εντελώς ακατάλληλες για τη θερμοκρασία και την ταχύτητα με την οποία αυτή καιγόταν. Πεπεισμένος ότι έπρεπε να δημιουργήσει αγορά για ένα νέο προϊόν, ο Łukasiewicz ζήτησε από τον φίλο του Andrzej Bratkowski, λευκοσιδηρουργό, να κατασκευάσει μια λάμπα που θα ήταν ιδανική για την κηροζίνη. Η λάμπα κατασκευάστηκε τον Μάρτιο του 1853 και απόλαυσε αρκετές δεκαετίες επιτυχίας έως ότου επισκιάστηκε από τους ηλεκτρικούς λαμπτήρες. Ωστόσο, η τεχνολογία διύλισης του αργού πετρελαίου αποδείχθηκε αθάνατη.
Το πετρέλαιο έφερε στον Łukasiewicz μεγάλο πλούτο καθώς δημιουργούσε όλο και περισσότερα διυλιστήρια στη Γαλικία. Ακόμη και πριν από τον John D. Rockefeller, ο φαρμακοποιός κατάλαβε ότι δεν ήταν η εξόρυξη πετρελαίου που επέφερε χρήματα, αλλά η επεξεργασία και η διανομή του. Κυριάρχησε στην ευρωπαϊκή αγορά, καθώς τα διυλιστήριά του επεξεργάζονταν πάνω από 21.000 τόνους πετρελαίου ετησίως έως το 1874. Ταυτόχρονα, οι Nicolaus August Otto και Karl Benz, εφευρέτες του κινητήρα εσωτερικής καύσης, συνειδητοποίησαν ότι το αποδοτικότερο καύσιμο που μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν ήταν η βενζίνη ραφιναρισμένη με τη μέθοδο του Łukasiewicz. Η ζήτηση για το προϊόν αυξήθηκε.
Την ευκαιρία άδραξε ένας άλλος Πολωνός, ο Witold Zglenicki, ο οποίος εγκαταστάθηκε στο Μπακού το 1891. Οι τοπικές περιοχές με κοιτάσματα πετρελαίου αναπτύχθηκαν από την εταιρεία των αδελφών Nobel που είδαν στον Πολωνό γεωλόγο έναν πολύτιμο επιχειρηματικό εταίρο. Όχι μόνο ήταν εξαιρετικός στο να βρίσκει νέα κοιτάσματα, αλλά σχεδίασε επίσης μια συσκευή για τη μέτρηση των καμπυλών του άξονα, κάτι που μείωσε τον αριθμό των ανεξέλεγκτων εκρήξεων και πυρκαγιών των νέων πετρελαιοπηγών.
Το πρόβλημα στο οποίο επικεντρώθηκε ο Zglenicki ήταν πώς μπορούσε να εξάγει αργό πετρέλαιο από κάτω από την Κασπία Θάλασσα. Από το 1896 συνέχισε να τελειοποιεί τον σχεδιασμό του μιας εξέδρας εξόρυξης πετρελαίου που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για υπεράκτιες γεωτρήσεις. Η εφαρμογή της διακόπηκε το 1904 καθώς η υγεία του Zglenicki επιδεινώθηκε λόγω οξέος διαβήτη. Μετά τον θάνατό του, οι ιδέες του τράβηξαν την προσοχή των Αμερικανών που έψαχναν για πετρέλαιο. Σήμερα, οι υπεράκτιες εξέδρες πετρελαίου αντιπροσωπεύουν περίπου το ένα τρίτο της προσφοράς αργού πετρελαίου παγκοσμίως.
Μια άλλη τεχνολογία που χρησιμοποιείται ευρέως από τη βιομηχανία του πετρελαίου αναπτύχθηκε από τον Ignacy Mościcki. Ήδη γνωστός ως σπουδαίος επιστήμονας και εφευρέτης (είχε 40 διπλώματα ευρεσιτεχνίας στο όνομά του), ο Mościcki προσεγγίστηκε από το Ινστιτούτο Επιστημονικής και Τεχνικής Έρευνας «Metan» αφού είχε μετακομίσει από την Ελβετία στη Λβιβ. Η πετρελαϊκή βιομηχανία στη Γαλικία ζορίστηκε από τη μόλυνση των κοιτασμάτων από το θαλασσινό νερό. Κάθε χρόνο, χιλιάδες τόνοι μολυσμένου πετρελαίου, η διύλιση των οποίων δεν ήταν δυνατή, πετάγονταν στα ποτάμια. Ο Mościcki ενημερώθηκε για τη δυσκολία και, επιστρέφοντας στην πατρίδα, βρήκε μια λύση. Η ιδέα του ήταν να εξατμίσει το πετρέλαιο υπό πίεση με ένα ρεύμα καυτών καυσαερίων ή θερμού αέρα και στη συνέχεια να υγροποιήσει τα διαφορετικά μέρη. Η πρώτη τεχνολογική γραμμή βασισμένη στην ιδέα του Mościcki χτίστηκε το 1921 στο διυλιστήριο Jedlicze. Προσέλκυσε αμέσως την προσοχή των Αμερικανών επενδυτών και το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας του έφτασε γρήγορα στις ΗΠΑ. Δεν το θυμούνται πολλοί αυτό. Ακριβώς όπως δεν θυμούνται όλοι τον εφευρέτη της εξέδρας γεώτρησης ή το γεγονός ότι το μεγαλύτερο επίτευγμα των φαρμακοποιών από το «Under the Golden Star» δεν ήταν η λάμπα κηροζίνης.
*Ο Andrzej Krajewski είναι Πολωνός ιστορικός, αρθρογράφος και υποστηρικτής της επιστήμης
Το κείμενο δημοσιεύεται ταυτόχρονα στο μηνιαίο περιοδικό γνώμης της Πολωνίας «Wszystko Co Najważniejsze» στο πλαίσιο ενός έργου που πραγματοποιήθηκε από το Ινστιτούτο Εθνικής Μνήμης και την κεντρική τράπεζα της Πολωνίας (Narodowy Bank Polski).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου