Πλειάδα σχολιαστών κι όχι μόνον ο Wenar αποκαλούν τις πρώτες ύλες κατάρα. Η κατάρα του πετρελαίου μπορεί να είναι κατάρα διαφθοράς σε τόπους χωρίς επαρκείς ασφαλιστικές δικλίδες κατά της διαφθοράς ή την απαραίτητη ηθική δυσανεξία σε αυτήν. Αν σκεφτήκατε την Κύπρο, σεις είπατε!
Όταν ο Μπους εξαπέλυε τον κατακτητικό πόλεμο κατά του Ιράκ, οι στρατηγοί του ονόμασαν τις Shock and Awe επιχειρήσεις 'Operation Iraqi Liberation', υπονοώντας ότι η καινοφανής 'regime change' εισβολή είχε ..
σκοπό την 'απελευθέρωση των Ιρακινών' από τον τύραννο Σαντάμ. Κι ενώ είχαν ετοιμαστεί οι ανακοινώσεις Τύπου κι οι αφίσες κι οι συνεντεύξεις του CNN, αίφνης όλα γύρω από την ονομασία πάγωσαν. Διότι παρατηρήθηκε την υστάτη ότι τα αρχικά της ονομασίας σχημάτιζαν τη λέξη OIL, πετρέλαιο.
Το πιο πάνω είναι, βέβαια, ένα αστείο που ο γράφων χρησιμοποίησε αρθρογραφώντας στην Αγγλία εκείνες τις καυτές ημέρες των Μαρτίων Ειδών. Ποιος αμφέβαλλε, πράγματι, τότε ότι οι Αμερικανοί επεδίωκαν την 'σημαντική παρουσία αμερικανικών δυνάμεων στον Περσικό Κόλπο', με τα λόγια του Dick Cheney, ιδιοκτήτου της Haliburton, εταιρείας ανοικοδομήσεως χωρών κατεστραμμένων από τα αμερικανικά στρατά του ιδιοκτήτη της, με τα λεφτά των κατεστραμμένων, και τώρα λεηλατούμενων χωρών, όχι για την ανατροπή του Σαντάμ ή το κυνήγι μαγισσών των 'όπλων μαζικής καταστροφής', αλλά εφαρμόζοντας στυγνά το σύγχρονο ηγεμονικό αξίωμα 'you've got to go where the oil is', πρέπει να πας εκεί που είναι το πετρέλαιο.
Το πετρέλαιο καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ σε όλη την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, αλλά και έκτοτε. Ο Kissingher, πάντα κυνικά ευθαρσύς, ή να πω θρασύς, είχε συνοψίσει την καίρια για την διεθνή πολιτική αξία του πετρελαίου: 'Έλεγξε την ενέργεια κι ελέγχεις την μοίρα των εθνών'.
Ο τόνος θυμίζει και τον γνωστό στους επιστήμονες διεθνοσχεσίτες αφορισμό του πατρός της γεωπολιτικής Sir Halford Mackinder, "Who rules Central Europe commands the Heartland; Who rules the Heartland, commands the World Island; Who rules the World Island, commands the world", μια συνταγή για παγκόσμια κυριαρχία, ή αντίσταση εναντίον της, που υποδεικνύει με απλά λόγια ότι, αν οι χώρες γύρω από τη Γερμανία και τη Γαλλία στην Ευρώπη ήλεγχαν την κυριαρχούμενη από την Ρωσία Ευρασία, την 'Ενδοχώρα' κατά τον Mackinder, θα είχαν την δύναμη και τα γεωγραφικά πλεονεκτήματα να ελέγξουν τον κόσμο.
Μια ρεσέτα που συνόψισε κι ο Αμερικανός Σύμβουλος Ασφαλείας του Λευκού Οίκου, Zbigniew Brzezinski, στην Μεγάλη Σκακιέρα του, ότι οι Αμερικανοί Πρόεδροι θα έπρεπε να μάθουν από τον Mackinder και να μην επιτρέψουν σε κάποιο διεκδικητή της Ευρασίας να κυριαρχήσει στην Ευρασία, κι έτσι να απειλήσει την Αμερική. Μια συνθηματική επίδειξη του 'in-game', της γνώσης των πεπατημένων αξιωμάτων της επιστήμης, αφού ο αφορισμός ομοιάζει περισσότερο με την ταυτολογία 'εκείνος που κατέχει το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου, απειλεί να κατέχει τον κόσμο'.
Το πετρέλαιο ως όπλο κι ως πεδίο μάχης
Το πετρέλαιο όμως δεν είναι μια αφηρημένη γεωστρατηγική συντεταγμένη, κινούμενο γύρω από τις κινήσεις της ιστορίας, κι ακολουθώντας την λογική των στρατηγικών κινήσεων στην γεωπολιτική σκακιέρα. Είναι μια στρατηγικής σημασίας πρώτη ύλη, που αυτή καθορίζει τις αξίες και επιλογές του γεωστρατηγικού παιγνιδιού.
Από τον καιρό, στα 1892 και μετά, που ο Λόρδος Ναύαρχος Fischer του Βρετανικού Ναυαρχείου, και πιο αποφασιστικά ακόμη, ο Διάδοχός του Πρώτος Λόρδος του Ναυαρχείου, το 1911, Winston Churchill, εισηγήθηκαν κι επέβαλαν την χρήση του πετρελαίου αντί του καρβούνου στα πλοία του βρετανικού στόλου, ενόψει μεταξύ άλλων και της δυνατότητας των πετρελαιοκίνητων (αλλά όχι των ατμοκίνητων) σκαφών να ανταγωνιστούν τα γερμανικά 'dreadnaughts', μιας ανερχόμενης, βιομηχανικής, πολιτικής και στρατιωτικής αναθεωρητικής δύναμης, το πετρέλαιο υπέδειξε αυτό και επέβαλε τις γεωστρατηγικές κινήσεις της Βρετανίας.
Μη έχοντας εγχώρια κοιτάσματα πετρελαίου, κι αφού εν καιρώ πολέμου δεν θα μπορούσε να βασίζεται με ασφάλεια στις φίλιες εισαγωγές από την Αμερική, που κατείχε το 63% των γνωστών τότε παγκόσμιων αποθεμάτων, η Βρετανία απεδύθη σε έναν ανελέητο όσο και πανέξυπνο αγώνα να εξασφαλίσει τα αποκλειστικά δικαιώματα των πετρελαίων της Περσίας, που οι κλασικοί της φιλόλογοι ήξεραν από τον Ηρόδοτο, ώς τις 'καιόμενες λίθους' και τις 'στήλες πυρός' που λάτρευαν οι Ζωροάστρες ιερείς της, ανάβοντας την εκλυόμενη νάφθα. Με ένα πονηρό ξεγέλασμα της αντιδιεκδικήτριας Γαλλίας, εξασφάλισαν το περσικό πετρέλαιο, ιδρύοντας την Anglo-Iranian Oil Company, μετέπειτα British Petroleum, ή BP, στην οποία μπήκε κύριος μέτοχος το κράτος. Με το πετρέλαιο δεν παίζεις, καίγεσαι.
Πόλεμος για και με το πετρέλαιο
Στρατηγικό όπλο αλλά και διαφιλονικούμενο πεδίο μάχης, το πετρέλαιο ξεκίνησε πολέμους γι' αυτό, αλλά και έγειρε την πλάστιγγα της νίκης προς την πλευρά όπου έρρεε πιο άφθονο. Πολεμώντας, για παράδειγμα, για το πλούσιο σε πετρέλαια Μπακού, οι Γερμανοί, που κατεύθυναν όλες τις προσπάθειές τους στη Ρουμανία και την Κασπία, παραδέχτηκαν ήττα όταν οι Βρετανοί πρόλαβαν και κατέλαβαν, το 1917, το Μπακού πρώτοι.
Με τα πρώτα μηχανοκίνητα στο πεδίο της μάχης, αεροπλάνα, τανκ και οχήματα προσωπικού κι επιμελητείας, ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, ο πιο πολύνεκρος πόλεμος της Ιστορίας, έγινε για το πετρέλαιο και με το πετρέλαιο. Σχολιάζοντας τον χαρακτήρα του πολέμου, ο Λόρδος Curzon σχολίασε: "Οι Σύμμαχοι κέρδισαν τη νίκη πάνω σε μια πλημμύρα πετρελαίου...
Με την έναρξη του πολέμου, το πετρέλαιο και τα προϊόντα του αναδείχθηκαν σαν τα κύρια εργαλεία, με τα οποία οι συμμαχικές δυνάμεις θα διεξήγαγαν τον πόλεμο και με τα οποία θα τον κέρδιζαν". Με τη σειρά του, ο Γάλλος γερουσιαστής Henry Berenger, διευθυντής της πολεμικής Γενικής Επιτροπής Πετρελαίου, πρόσθεσε ότι το πετρέλαιο ήταν "το αίμα της νίκης. Η Γερμανία καυχιόταν για την ανωτερότητά της στον χάλυβα και τον άνθρακα, αλλά δεν έλαβε όσο έπρεπε υπόψη τη δική μας ανωτερότητα σε πετρέλαιο".
Αυτός ήταν ο αιώνας του πετρελαίου. Ήταν και ο αιώνας του πολέμου. Ως να ακούγονται συνώνυμα τα δύο. Τούτο ισχυρίζεται οπωσδήποτε ο William Engdahl στο βιβλίο του 'Αιώνας του Πολέμου' (A Century of War), στο οποίο μελετά τις μεταπολεμικές δεκαετίες ως κυριαρχούμενες από την αγγλοαμερικανική πολιτική του πετρελαίου και τη δημιουργία μιας νέας παγκόσμιας τάξης γύρω από το πετρέλαιο ως του κινούντος αιτίου και κυρίαρχου παράγοντα στη διεθνή πολιτική και τις συγκρούσεις.
Στο δυσοίωνο, στον τίτλο του, βιβλίο του, 'Blood Oil, Tyrants, Violence and the Rules that Run the World', o Leif Wenar, ακαδημαϊκός φιλόσοφος, εγείρει ηθικά ζητήματα πάνω ακριβώς σε αυτήν τη συνωνυμία του πετρελαίου και του κακού. Αρπακτικότητα, θηριωδίες, πόλεμοι και εγκλήματα συνδέονται με πολλές βασικές πρώτες ύλες, όπως, παραδείγματος χάριν, τα διαμάντια στο Κονγκό, που στάθηκαν η έμπνευση του σκοτεινού 'Καρδιά του Σκότους' του Τζόζεφ Κόρνραντ.
Ο συγγραφέας σχολιάζει με αγανάκτηση πόσο η εξάρτησή μας από πρώτες ύλες και χειρότερη ανάμεσά τους το πετρέλαιο, μας οδηγεί να κλείσουμε τα μάτια στο κακό που συνδέεται με αυτό, είτε είναι αυτό κοινωνιοπαθείς ηγέτες ή σαδιστές πολέμαρχοι στον τρίτο κόσμο, με τους οποίους συνεργαζόμαστε για να εξασφαλίσουμε τις πολύτιμες αυτές πρώτες ύλες.
Ευλογία ή κατάρα;
Είναι ο πλούτος των πρώτων αυτών υλών ευλογία ή κατάρα για έναν τόπο κι ένα λαό; Πλειάδα σχολιαστών κι όχι μόνον ο Wenar αποκαλούν τις πρώτες ύλες κατάρα. Η κατάρα του πετρελαίου μπορεί να είναι κατάρα διαφθοράς σε τόπους χωρίς επαρκείς ασφαλιστικές δικλίδες κατά της διαφθοράς ή την απαραίτητη ηθική δυσανεξία σε αυτήν. Αν σκεφτήκατε την Κύπρο, σεις είπατε!
Περισσότερο θα πρέπει να μας ανησυχήσει, καθώς βλέπουμε, μάλιστα, πολεμικά πλοία να αλωνίζουν τις θάλασσές μας, ανάμεσά τους και τα πειρατικά κι όχι μόνον στο όνομα της Τουρκίας, αυτό που ο Wenar αποκαλεί κατάρα της κυριαρχίας. Ως ο τυχερός αδύναμος, που βρήκε τον θησαυρό, να προκαλεί και προσκαλεί με τη λάμψη του άγριους ληστές, από τους οποίους δεν μπορεί να φυλαχτεί.
Η αναζήτηση προστατών ποιο κόστος και ποιες πραγματικές εξασφαλίσεις μπορεί να προσφέρει; Και δεν είναι αυτή η προστασία από μόνη της μια αμφισβήτηση της κυριαρχίας, όπως υπονοεί το "η κατάρα της κυριαρχίας"; Στις πιο θετικές σελίδες του βιβλίου του, στο κεφάλαιο Popular Philosophy, ο Wenar ζητεί από τους πολίτες τους ίδιους την χειραφετητική ευθύνη να διαβουλευθούν οι ίδιοι, να διεκδικήσουν από τους κυβερνήτες τους και να αξιώσουν από τη διεθνή κοινότητα και τους θεσμούς της τις θεσμικές, πολιτικές και ηθικές προϋποθέσεις της ειρήνης, ασφάλειας, ευταξίας και διαφάνειας που αξιοδοτούν όχι μόνον την ύπαρξη και ευημερία του μικρού αλλά και την παγκόσμια κοινωνία ως τέτοια.
(του Τίτου Χριστοδούλου, Η Σημερινή)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου