του Mansour Kashfi, PhD, προέδρου της Kashex International Petroleum Consulting και κολλεγιακού καθηγητή στο Ντάλλας
Ακόμη και πριν οι διαπραγματευτές των P5 + 1 συνάψουν μια τελική συμφωνία με το Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα, διεθνείς εταιρείες πετρελαίου και επενδυτές είχαν ήδη αρχίσει να βλέπουν προς τα απέραντα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου του Ιράν [1]. Ιρανοί αξιωματούχοι του πετρελαίου, επίσης, είχαν προβεί σε αισιόδοξους ισχυρισμούς σχετικά με τις προοπτικές για ενεργειακές εξαγωγές μετά την άρση των κυρώσεων [2], αλλά η ίδια η βιομηχανία ίσως να μην είναι αρκετά έτοιμη.
Η συμφωνία-ορόσημο με το Ιράν [3] τέθηκε σε εφαρμογή στις 14 Ιουλίου και θα αναστείλει σταδιακά...
τις κυρώσεις που έχουν περικόψει περισσότερο από το ήμισυ των εξαγωγών πετρελαίου του Ιράν. Το Ιράν πωλεί σήμερα περίπου 1,2 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου την ημέρα, από 3.580.000 βαρέλια ημερησίως κατά το πρώτο εξάμηνο του 2012, ενώ οι αμερικανικές κυρώσεις είχαν τεθεί σε ισχύ από το 2010, και στην συνέχεια, από 2,5 εκατομμύρια στα μέσα του 2012, λίγο πριν εφαρμοστούν οι ευρωπαϊκές κυρώσεις. Ακόμη και καθώς καταργούνται οι αμερικανικές και ευρωπαϊκές κυρώσεις [4], οι εξαγωγές ιρανικού αργού πιθανότατα δεν θα ανακάμψουν [5] τουλάχιστον μέχρι τα μέσα του 2016. Και όταν το κάνουν, η Τεχεράνη θα αντιμετωπίσει σκληρό ανταγωνισμό, καθώς οι διεθνείς τιμές πετρελαίου έχουν μειωθεί [6] και ανταγωνιστές -όπως το Ιράκ, το Κουβέιτ και η Σαουδική Αραβία- ήδη έχουν ερείσματα στις αναδυόμενες αγορές της Ασίας.
ΔΙΟΡΘΩΝΟΝΤΑΣ ΜΙΑ ΠΑΡΑΠΑΙΟΥΣΑ ΥΠΟΔΟΜΗ
Η κάποτε ευημερούσα βιομηχανία πετρελαίου του Ιράν [7], έχει υποστεί τεράστια οπισθοδρόμηση από το 1979. Η παραγωγή πετρελαίου της Τεχεράνης πριν από το 1979 ήταν πάνω από 5,8 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα [8], με δυνητική ικανότητα 6,3 εκατομμύρια, καθιστώντας την τον δεύτερο μεγαλύτερο εξαγωγέα πετρελαίου στον κόσμο και τον τέταρτο μεγαλύτερο παραγωγό πετρελαίου [9]. Το έθνος είχε εννέα καλοδιατηρημένα διυλιστήρια σε λειτουργία [10] και δύο ακόμη ήταν κοντά στην ολοκλήρωσή τους, δίνοντας στο Ιράν την δυνατότητα να ικανοποιεί τόσο τις εγχώριες ανάγκες όσο και να κάνει εξαγωγές.
Πριν από την Ιρανική Επανάσταση, η Εθνική Ιρανική Εταιρία Πετρελαίου (National Iranian Oil Company, NIOC) [11] ήταν καλά οργανωμένη και επιχειρούσε όχι μόνο στο Ιράν, αλλά διαχειριζόταν και διεθνείς επενδύσεις και λειτουργία διυλιστηρίων στην Ινδία [12], τη Νότια Αφρική και τη Νότια Κορέα. Η NIOC είχε ακόμη καταλήξει σε προκαταρκτική συμφωνία για να εισέλθει στις αγορές των ΗΠΑ για να διυλίζει και να διανέμει προϊόντα πετρελαίου, και ήταν στην διαδικασία δημιουργίας παρόμοιων εγχειρημάτων στην Ευρώπη.
Εκείνες τις ημέρες, το Ιράν είχε επίσης εκκολαπτόμενα σχέδια για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ατομική ενέργεια [13]. Σχεδόν όλες οι χώρες της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής εμπλέκονταν σε αυτήν την δουλειά, ειδικά η Γαλλία, η Γερμανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες, προσέφεραν στο Ιράν την βοήθειά τους [14] και ατομική τεχνογνωσία. Στην πραγματικότητα, ο πρώτος ιρανικός σταθμός ατομικής ενέργειας [15] χτίστηκε το 1978 από έναν Γερμανό εργολάβο, και ο δεύτερος σταθμός ήταν στο στάδιο της κατασκευής από έναν Γάλλο εργολάβο πριν από την επανάσταση. Από την επανάσταση και μετά, η βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου του Ιράν έχει υποστεί τεράστιες απώλειες [16] λόγω της διαφθοράς, της έλλειψης επαγγελματικής και έμπειρης διοίκησης, της τεχνολογικής στασιμότητας, της έλλειψης κεφαλαίων καθώς και των περιορισμένων επενδύσεων στις υποδομές.
Δεν βοήθησε τα πράγματα η ζημιά που προκλήθηκε κατά την διάρκεια του πολέμου από το 1980 έως το 1988 μεταξύ του Ιράν και του Ιράκ [17], που συμπεριλάμβανε ζημιές σε μεγάλα τμήματα του διυλιστηρίου Abadan [18], το οποίο ήταν το μεγαλύτερο διυλιστήριο στην Μέση Ανατολή την εποχή εκείνη, καθώς και σε αρκετές μονάδες παραγωγής και αγωγούς τόσο στην ξηρά όσο και στην θάλασσα στον Περσικό Κόλπο.
Η ζημιά που προκλήθηκε κατά την διάρκεια του πολέμου Ιράν-Ιράκ κατέστρεψε την οικονομία του Ιράν, και σε μια προσπάθεια να αναβιώσει την οικονομία του και να αποκτήσει περισσότερα έσοδα το Ιράν υπερ-παρήγαγε [πετρέλαιο], κάτι που είχε ως αποτέλεσμα γεωλογικές ζημιές στα κοιτάσματα. Για να ανακάμψει από την ζημιά αυτή, το Ιράν θα χρειαστεί χρόνο και σημαντικά κεφάλαια. Και παρ’όλο που οι διεθνείς κυρώσεις έχουν μειώσει την παραγωγή πετρελαίου κατά ένα εκατομμύριο βαρέλια ανά ημέρα, η κακή διαχείριση και η χρόνια διαφθορά ευθύνονται για την σχεδόν κατά το ήμισυ μείωση της παραγωγής πετρελαίου πριν από την επανάσταση.
ΑΚΑΤΕΡΓΑΣΤΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ
Ανεξάρτητα από τις κυρώσεις, η ιρανική παραγωγή πετρελαίου [19] έχει σταθεροποιηθεί για κάποιο χρονικό διάστημα. Η υποτονική παραγωγή έχει δημιουργήσει πολλά προβλήματα: Η πίεση στα κοιτάσματα πετρελαίου του Ιράν έχει πέσει, κάτι που επιβραδύνει και μειώνει την παραγωγή˙ μακρές περίοδοι τεχνικών περιορισμών στην λειτουργία τους έχουν ως αποτέλεσμα μη επαρκώς ρυθμισμένα μηχανήματα˙ και η φυσική γήρανση των κοιτασμάτων πετρελαίου του έθνους σημαίνει ότι ποτέ δεν θα παράγουν όσο κάποτε. Στερημένη από τεχνολογικές εξελίξεις, επενδύσεις από το εξωτερικό, καθώς και χρηστή διαχείριση, η βιομηχανία βρίσκεται σε κατάσταση προχωρημένης παρακμής και απαιτεί άμεση προσοχή.
Ο Ιρανός υπουργός Πετρελαίου Bijan Namdar Zanganeh, που καταλαβαίνει σίγουρα την δεινή κατάσταση της βιομηχανίας, έχει, ωστόσο, δημοσιοποιήσει αισιόδοξες υποσχέσεις για τις ανακαλύψεις πετρελαίου της χώρας, για την παραγωγή αερίου, για τις δυνατότητες των πετροχημικών και για νέα διυλιστήρια. Ο Zanganeh, ο οποίος ανέλαβε τα καθήκοντά του στα μέσα του 2013, δήλωσε στην υπουργική διάσκεψη του ΟΠΕΚ [20] στην Βιέννη τον Δεκέμβριο του 2013 ότι «Η αναβίωση του μεριδίου που απώλεσε το Ιράν στην αγορά του πετρελαίου είναι κορυφαία προτεραιότητά μου. Σε καμία περίπτωση δεν θα μειώσουμε το παγκόσμιο μερίδιό μας, ακόμη και κατά ένα βαρέλι και δεν θα εγκαταλείψουμε τα δικαιώματά μας στο θέμα αυτό. Θα φτάσουμε την παραγωγή πετρελαίου στα τέσσερα εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως, ακόμη και αν η τιμή του αργού πέσει στα 20 δολάρια το βαρέλι, και θα είμαστε σε θέση να φθάσουμε στο προ-κυρώσεων εξαγωγικό επίπεδό μας στις αρχές του επόμενου έτους». Τον Μάρτιο του τρέχοντος έτους, ο Zanganeh δήλωσε ότι το Ιράν θα μπορούσε να αυξήσει τις πετρελαϊκές εξαγωγές του [21] κατά ένα εκατομμύριο βαρέλια την ημέρα μέσα σε δύο μήνες από το τέλος των κυρώσεων, και να αντλεί τέσσερα εκατομμύρια ανά ημέρα σε τρεις μήνες. Και τέλος, κατά την διάρκεια μιας συνεδρίασης τον Απρίλιο στην Τεχεράνη με τον υπουργό Πετρελαίου της Βενεζουέλας Asdrúbal Chavez, είπε ότι ο ΟΠΕΚ θα πρέπει να προετοιμαστεί για την αύξηση της παραγωγής ιρανικού πετρελαίου στα προ-κυρώσεων επίπεδα.
Όμως, οι δηλώσεις Zaganeh είναι υπερβολικά αισιόδοξες, και το χρονικό πλαίσιο που προτείνει είναι αδύνατο. Σύμφωνα με μια Σεπτεμβριάτικη έκθεση της Energy Information Administration (EIA) των ΗΠΑ, το Ιράν μπορεί να αυξήσει την παραγωγή πετρελαίου του μόνο κατά 300.000 βαρέλια ανά ημέρα [22] κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2016. Στην πραγματικότητα, η ΕΙΑ πιστεύει ότι το Ιράν δεν θα αυξήσει σημαντικά την πετρελαϊκή παραγωγή του για άλλα τρία έως πέντε χρόνια. Εν μέρει αυτό οφείλεται στο ότι οι κυρώσεις θα αρθούν σταδιακά και μόνο αν το Ιράν ενεργεί με καλή πίστη στο πλαίσιο των διαδικασιών του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (International Atomic Energy Agency, IAEA). Η διαδικασία επαλήθευσης του IAEA [23], η οποία θα καθορίζει την συμμόρφωση του Ιράν στις καινούργιες υποχρεώσεις του, μπορεί να διαρκέσει από έξι έως 12 μήνες.
Και ακόμα κι αν αρθούν οι κυρώσεις της ΕΕ και του ΟΗΕ [24], οι κυρώσεις των ΗΠΑ κατά πάσα πιθανότητα θα παραμείνουν για κάποιο χρονικό διάστημα, δεδομένου ότι είναι συνυφασμένες με νόμους, εντολές και Προεδρικά Εκτελεστικά Διατάγματα –εκ των οποίων όλα δημιουργούν εμπόδια για τις εξαγωγικές φιλοδοξίες του Ιράν.
Σίγουρα, οι ψεύτικες υποσχέσεις και η υπερ-αισιοδοξία δεν είναι κάτι καινούργιο στην βιομηχανία πετρελαίου του Ιράν. Τον Νοέμβριο του 2009, ο Ιρανός πρώην υπουργός Πετρελαίου Rostam Qassemi ανακοίνωσε την υπογραφή από το Ιράν μιας σύμβασης με την κινεζική Sinopec [25] για την κατασκευή πέντε νέων διυλιστηρίων. Ο Qassemi είπε τότε ότι «Η κατασκευή αυτών των εργοστασίων θα αυξήσει την συνολική χωρητικότητα διύλισης πετρελαίου της χώρας από τα 1.650.000 βαρέλια ημερησίως που είναι σήμερα σε 3,5 εκατομμύρια. Αυτά τα διυλιστήρια θα επιτρέψουν στην χώρα μας, όχι μόνο να καλύψει τις εγχώριες ανάγκες της αλλά και να είναι σε θέση να εξάγει μεγάλες ποσότητες διυλισμένων προϊόντων». Μέχρι σήμερα, τίποτε από αυτή την συμφωνία δεν έχει επιτευχθεί. Ο Qassemi, σε συνέντευξή του στο RIA Novosti τον Ιούλιο του 2012, δήλωσε ότι οκτώ φάσεις του πεδίου φυσικού αερίου South Pars, με προβλεπόμενη δυναμικότητα παραγωγής 250 εκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου την ημέρα, θα έχουν ολοκληρωθεί μέχρι τις 21 Μαρτίου 2014 για να συμπέσουν με την ιρανική Πρωτοχρονιά. Αλλά και πάλι δεν υπήρξε καμία δράση, απλώς κενές υποσχέσεις.
Όσο για το να τηρήσει η NIOC τις υποσχέσεις της αυτή την φορά, τα πράγματα δεν φαίνονται καλά.
ΔΥΣΚΟΛΟΙ ΚΑΙΡΟΙ
Από τότε που η Ευρώπη σταμάτησε τις εισαγωγές ιρανικού αργού [26] στα μέσα του 2012, η NIOC έχει πουλήσει αργό με σημαντική έκπτωση για να προσελκύσει πελάτες της Ανατολικής Ασίας [27]. Η πρακτική αυτή, ωστόσο, δεν μπορεί να διαρκέσει για πάντα, ειδικά καθώς οι παγκόσμιες τιμές συνεχίζουν να πέφτουν. Η Ρωσία και η Σαουδική Αραβία παράγουν τεράστιες ποσότητες πετρελαίου, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες βιώνουν μια άνθιση του σχιστολιθικού πετρελαίου [28]. Μια επιβράδυνση της οικονομίας στην Ανατολική Ασία σημαίνει μειωμένη ζήτηση για πετρέλαιο από μια πρώην καυτή ενεργειακή αγορά. Φτηνό πετρέλαιο υπάρχει παντού, μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες μειώνουν τις επενδύσεις τους σε νέα σχέδια, και εταιρείες παροχής υπηρεσιών πετρελαίου μελετούν δυνητικές απολύσεις κατά χιλιάδες. Οι πετρελαϊκές εταιρείες είναι περισσότερο επιλεκτικές από ποτέ για το πού θα επενδύσουν [29] και το Ιράν μπορεί να μην είναι στην κορυφή της λίστας, ακόμη και αν η Τεχεράνη έχει προσφέρει ελκυστικές συμφωνίες κατανομής της παραγωγής, καθώς και μειώσεις των τιμών του αργού πετρελαίου.
Το Υπουργείο Πετρελαίου του Ιράν ανακοίνωσε κατά την διάρκεια ενός συνεδρίου στην Βιέννη τον περασμένο Ιούλιο, ότι η NIOC έχει εντοπίσει πολλά πιθανά έργα πετρελαίου και φυσικού αερίου [30] που θα απαιτήσουν 200 δισ. δολάρια σε επενδυτικά κεφάλαια πριν από το 2020. Στις αρχές Αυγούστου, ο Saeed Ghavampour, ο γενικός διευθυντής στρατηγικού σχεδιασμού της NIOC, είπε ότι η βιομηχανία πετρελαίου του Ιράν χρειάζεται επενδύσεις ύψους 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων το μήνα για τουλάχιστον πέντε μήνες για να μπορέσει να φτάσει τα προ-κυρώσεων επίπεδα παραγωγής.
Για να προσελκύσει τέτοιου είδους επενδύσεις, ο υπουργός Βιομηχανίας Reza Nematzadeh έχει πει ότι οι ξένες εταιρείες μπορούν να λάβουν μέρος στην σχεδιαζόμενη ιδιωτικοποίηση των κρατικών ιρανικών εταιρειών πετρελαίου [31], μόλις αρθούν οι κυρώσεις. Αυτό το νέο μοντέλο θα δώσει στους διεθνείς παραγωγούς ένα μεγαλύτερο μερίδιο των όποιων κερδών από τα προτεινόμενα 50 έργα πετρελαίου και φυσικού αερίου που θα αναλάβει η Τεχεράνη, μια αλλαγή από τις λιγότερο ευνοϊκές συμφωνίες επαναγοράς που απαγόρευαν στις πετρελαϊκές εταιρείες να αποκτήσουν δικαιώματα επί μετοχών. Εν τω μεταξύ, Ιρανοί αξιωματούχοι έχουν πει ότι η χώρα δεν θα επιβάλει περιορισμούς για τις ξένες επενδύσεις στην ενεργειακή βιομηχανία της στην νέα, μετά τις κυρώσεις, οικονομία της.
Ωστόσο, ακόμη και αν οι Ιρανοί υπουργοί λένε ότι το έθνος κινείται μακριά από την κρατική ιδιοκτησία, το ισχύον Σύνταγμα της χώρας λέει το αντίθετο. Η συνταγματική γλώσσα εξακολουθεί να απαγορεύει την ξένη ιδιοκτησία επί του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, κάτι που κάνει την σύναψη συμβάσεων κατανομής της παραγωγής αδύνατη, αν και ένα μερίδιο στην παραγωγή ενός κοιτάσματος πετρελαίου θα μπορούσε να θεωρηθεί ως πληρωμή για τις επενδύσεις των πετρελαϊκών εταιρειών. Ωστόσο, οι εταιρείες πετρελαίου δεν μπορούν να βάλουν στους ισολογισμούς τους τις υποτιθέμενες ποσότητες του υπόγειου ιρανικού πετρελαίου.
Οι πετρελαϊκές εταιρείες που σχεδιάζουν να δραστηριοποιηθούν στο Ιράν θα πρέπει να είναι δύσπιστες όσον αφορά τα προβλήματα στον ενεργειακό τομέα της χώρας. Είναι χρονίως διεφθαρμένος και κακοδιαχειριζόμενος. Εξακολουθεί να είναι πάντοτε παρών ο κίνδυνος ότι η πυρηνική συμφωνία θα μπορούσε να καταρρεύσει και ότι οι κυρώσεις θα ξαναγυρίσουν πάλι στην θέση τους. Οι επενδύσεις στην βιομηχανία πετρελαίου του Ιράν παραμένουν έτσι επικίνδυνες και μπορεί να χρειαστεί μια δεκαετία ή και περισσότερο για να αποφέρουν καρπούς. Οι επενδυτές το γνωρίζουν αυτό, και δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι θα ορμήσουν στην χώρα.
Ο τερματισμός των κυρώσεων πιθανότατα θα ενισχύσει την οικονομία του Ιράν, αλλά πριν φανούν αυτά τα αποτελέσματα, η εισροή χρημάτων στην ιρανική οικονομία θα παρέχει στους σκληροπυρηνικούς της κυβέρνησης και του Σώματος της Ισλαμικής Επαναστατικής Φρουράς ένα σωρό μετρητών, με τους Φρουρούς να είναι ο νούμερο ένα κερδισμένος από το τέλος των κυρώσεων.
Σε αντίθεση με την θέση της Ουάσινγκτον ότι η άρση των κυρώσεων θα ενισχύσει την ιρανική οικονομία, κάτι που θα μαλακώσει τις θέσεις των Ιρανών αξιωματούχων και θα προωθήσει μια καλύτερη συμπεριφορά στην Τεχεράνη, η τόνωση της οικονομίας είναι πιθανό να αυξήσει το εισόδημα και την επιρροή των σκληροπυρηνικών πάνω στην πολιτική και την εθνική οικονομία. Ο τερματισμός κυρώσεων θα ενισχύσει επίσης το Σώμα των Φρουρών της Επανάστασης, με αποτέλεσμα ένα περιβάλλον στο οποίο η διάδοση και η περιφερειακή αστάθεια θα γίνονται όλο και πιο πιθανές. Τα χρόνια της στασιμότητας εντός του πετρελαϊκού κλάδου του Ιράν δεν μπορεί να επιδιορθωθούν από την μια μέρα στην άλλη, όπως ακριβώς και οι κυρώσεις δεν μπορούν να αρθούν σε μια μέρα. Οι κυβερνήσεις και οι πετρελαϊκές εταιρείες θα πρέπει να είναι δύσπιστες για να σπεύσουν στο Ιράν, όταν μεγάλο μέρος της ουσιαστικής άρσης είναι ακόμα μπροστά.
Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2015-10-26/tehran-tea
Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2015-10-20/windfall-iran
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2015-08-19/start-spreading-...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2015-07-15/turn-down-what
[4] http://www.bbc.com/news/world-europe-28400218
[5] http://www.eia.gov/todayinenergy/detail.cfm?id=21792
[6] http://economictimes.indiatimes.com/news/international/business/governme...
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2015-06-24/tehrans-power-...
[8] https://books.google.com/books?id=Gf67eJeC2PIC&pg=PA347&lpg=PA347&dq=ira...
[9] http://www.eia.gov/beta/international/analysis.cfm?iso=IRN
[10] http://niordc.ir/index.aspx?siteid=77&pageid=359
[11] http://www.tasnimnews.com/en/news/2015/10/26/898520/nioc-iran-to-join-ln...
[12] http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/tehranbureau/2011/01/iran-india-...
[13] http://www.world-nuclear.org/info/Country-Profiles/Countries-G-N/Iran/
[14] http://www.nytimes.com/interactive/2014/11/20/world/middleeast/Iran-nucl...
[15] http://www.nti.org/facilities/184/
[16] http://www.ogj.com/articles/print/volume-101/issue-6/general-interest/lo...
[17] https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/1988-06-01/iran-iraq-war-mi...
[18] http://www.washingtonpost.com/archive/politics/1980/09/30/damage-to-oil-...
[19] http://www.bloomberg.com/news/articles/2015-08-23/iran-favors-holding-em...
[20] http://www.ogj.com/articles/print/volume-112/issue-2/special-report/worl...
[21] http://www.reuters.com/article/2015/08/25/iran-oil-idUSL5N1101TI20150825
[22] http://money.cnn.com/2015/07/01/investing/iran-oil/
[23] https://www.iaea.org/newscenter/focus/iran
[24] http://www.nytimes.com/2015/07/21/world/middleeast/security-council-foll...
[25] http://www.wsj.com/articles/SB10001424052702303749904579578333079768774
[26] http://www.theguardian.com/world/2012/feb/19/iran-stops-selling-crude-uk...
[27] http://www.reuters.com/article/2015/09/10/us-iran-crude-asia-idUSKCN0RA1...
[28] https://www.foreignaffairs.com/articles/2014-04-17/welcome-revolution
[29] https://www.foreignaffairs.com/articles/2000-01-01/shocks-world-cheap-oil
[30] http://www.ft.com/intl/cms/s/2/92402244-2975-11e5-8613-e7aedbb7bdb7.html...
[31] http://www.bicc.org.uk/co-privatisation.html
(foreignaffairs.gr)
ΠΗΓΗ:energia.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου