Των Κωνσταντίνου Λεβογιάννη - Αθανάσιου Πιτατζή
Η ανακάλυψη φυσικού αερίου στα υπεράκτια ύδατα του Ισραήλ καθιστούν την Ανατολική Μεσόγειο ως το νέο ορόσημο για τις εξελίξεις στα κοιτάσματα φυσικού αερίου. Η ανακάλυψη αερίου αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία για το Ισραήλ να αλλάξει νοοτροπία απέναντι στις γειτονικές χώρες και να εκλάβει αυτούς τους φυσικούς πόρους ως ένα εργαλείο ενίσχυσης της περιφερειακής συνεργασίας και αλληλεγγύης μέσο της ενεργειακής διπλωματίας. Ενώ η ασφάλεια παραμένει ζήτημα υψίστης σημασίας για το Ισραήλ, η διπλωματία, στο ευρύτερο πλαίσιο της Ανατολικής Μεσογείου, υπερβαίνει τους παραδοσιακούς προβληματισμούς της εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής και επιχειρεί να χρησιμοποιήσει οικονομικά και εμπορικά μέσα για να διασυνδέσει τις χώρες της περιοχής μέσω ενεργειακών σχέσεων.
Όμως, η εμπορευματοποίηση των κοιτασμάτων αερίου θέτουν σημαντικές προκλήσεις τόσο για όσους διαμορφώνουν πολιτική, όσο και για την βιομηχανία αερίου. Η γεωπολιτική πολυπλοκότητα της περιοχής, όπως ...
και η αναποφασιστικότητα των πολιτικών και των ρυθμιστικών αρχών του Ισραήλ, έχουν συμβάλει σε σημαντικές καθυστερήσεις στην εξόρυξη και στην εμπορευματοποίηση των κοιτασμάτων αερίου. Για παράδειγμα, το κοίτασμα Λεβιάθαν, η μεγαλύτερη παγκοσμίως ανακάλυψη φυσικού αερίου για περισσότερο από μια δεκαετία, έχει καταστεί το επίκεντρο έντονων διαβουλεύσεων. Η ευπάθεια του δημοσίου διαλόγου στην πολιτική εκμετάλλευση και στην αβεβαιότητα του θεσμικού πλαισίου στο Ισραήλ έχουν αποθαρρύνει πιθανούς επενδυτές, με σημαντικότερο την Αυστραλιανή ενεργειακή εταιρία woodhouse. Η Αυστραλιανή εταιρία επρόκειτο να παράσχει downstream τεχνογνωσία (FNLG), αλλά ύστερα από μακροχρόνιες καθυστερήσεις επί του φορολογικού πλαισίου του Λεβιάθαν, η Woodhouse επέστρεψε πίσω, στη ραγδαία αναπτυσσόμενη βιομηχανία LNG στην Αυστραλία.
Μια επισκόπηση της πολιτικής του Ισραήλ για τα αποθέματα φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου
Το 2013 η Επιτροπή Tzemach, η οποία ιδρύθηκε με σκοπό να αξιολογήσει τη κυβερνητική πολιτική προς την αγορά φυσικού αερίου, απεφάνθη οτι θα πρέπει να διατηρηθούν 450 bcm από τα αποθεματικά, και να επιτραπεί να εξαχθούν 500 bcm από τους διαχειριστές των κοιτασμάτων. Όμως, μετά από δημόσια κατακραυγή, η κυβέρνηση ανέτρεψε την γνωμοδότηση της Επιτροπής Tzemach, αποφασίζοντας οτι το Ισραήλ οφείλει να διατηρήσει 540 bcm και να επιτρέψει στις εταιρίες να εξάγουν την ποσότητα που απομένει. Αυτή η γνωμοδότηση, αναφορικά με τον όγκο των εξαγωγών, βασίστηκε στην πρόβλεψη οτι η Ισραηλινή οικονομία θα κατανάλωνε 501 bcm φυσικού αερίου μέχρι το 2040, μια πρόβλεψη που κατακρημνίστηκε κάτω και από τα 460 bcm.
gwgwergΜετά από τη θέσπιση αυτών των ποσοστώσεων οι διαχειριστές έχουν δεσμεύσει σημαντικά κεφάλαια για την περαιτέρω ανάπτυξη των ενεργειακών πόρων της περιοχής. Τον Μάρτιο του 2014, μετά από 2 χρόνια διαπραγματεύσεων, η Ισραηλινή Αρχή Ανταγωνιστικότητας και οι συνεταίροι του Λεβιάθαν, (Noble Energy, Delek, Avnar, Ratio Oil), συμφώνησαν στους όρους ενός Συναινετικού Διατάγματος σχετικά με το ιδιοκτησιακό καθεστώς των κοιτασμάτων φυσικού αερίου. Όμως, στα τέλη του Δεκεμβρίου του 2014, και προτού διεξαχθούν οι εκλογές στο Ισραήλ, η Αρχή Ανταγωνιστικότητας απείλησε να χαρακτηρίσει τους διαχειριστές της περιοχής ως μονοπώλιο. Ο Επίτροπος Ανταγωνιστικότητας, David Gilo, οραματίστηκε τον διαχωρισμό της ιδιοκτησίας των κοιτασμάτων και συνηγόρησε υπέρ της ξεχωριστής διαχείρισης του αερίου. Σε απάντηση στην Ισραηλινή Αρχή Ανταγωνιστικότητας επιπλέον διεύρυνση των κοιτασμάτων Ταμάρ και Λεβιάθαν έχει παγώσει.
Υπάρχει κάποια λύση στον ορίζοντα;
Η παγκόσμια καθοδική πορεία των τιμών του πετρελαίου, σε συνδυασμό με το επισφαλές επενδυτικό κλίμα στο Ισραήλ τροφοδοτούν σενάρια οτι οι διεθνείς παίκτες, στο σύνολό τους, θα μπορούσαν να εγκαταλείψουν την περιοχή. Παρόλα αυτά, οι διαπραγματεύσεις προς την επίτευξη μιας λύσης συνεχίζουν από την αρχή του χρόνου. Μετά την ολοκλήρωση των Ισραηλινών εκλογών και τον σχηματισμό νέας κυβέρνησης, πολιτικοί οι οποίοι είχαν στοιχιστεί με τον Επίτροπο Ανταγωνιστικότητας, έχουν αμβλύνει στην προσέγγισή τους προς τους διαχειριστές, απομονώνοντας καθ' αυτόν τον τρόπο τον Επίτροπο, ο οποίος ανακοίνωση την πρόθεσή του να παραιτηθεί στις 25 Μαΐου. Ο καθηγητής Eitan Sheshinski, ο νεοδιορισθέντας σύμβουλος του νέου Υπουργού Ενέργειας και Υδάτινων Πόρων του Ισραήλ, Yuval Steinitz, πρόσφατα σχολίασε οτι δεν υπάρχει μια 'τέλεια λύση' στο πρόβλημα της δομής του ενεργειακού τομέα και οτι οι τιμές του φυσικού αερίου στο Ισραήλ ήταν στη πραγματικότητα ορθές: η μέση τιμή του αερίου στο Ισραήλ κατά το πρώτο τέταρτο του 2015 ήταν $5,45 ανά μονάδα ενέργειας.
Την περασμένη βδομάδα, οι ρυθμιστικές αρχές παρουσίασαν στην Delek Group Ltd. και την Noble Energy Inc. την πιό πρόσφατη συμβιβαστική τους πρόταση για την διευθέτηση της βιομηχανίας φυσικού αερίου. Το τρέχων σχέδιο δεν περιλαμβάνει καμία δομική αλλαγή για το κοίτασμα Λεβιάθαν, και δε θα απαιτείται από τους συνέταιρους να εμπορευτούν το αέριο ξεχωριστά. Αντ' αυτού, η τιμή του φυσικού αερίου στα μελλοντικά συμβόλαια θα ελέγχεται χαλαρά, τουλάχιστον μέχρι να δημιουργηθεί ανταγωνισμός. Στο κοίτασμα Ταμάρ, ο συμβιβασμός απαιτεί από την Delek να πουλήσει τις μετοχές της μέσα σε ένα διάστημα 6 ετών, και από την Noble Energy να περιορίσει την συμμετοχή της από το 36% στο 25%. Αμφότερες οι Delek και η Noble Energy θα πρέπει να πουλήσουν όλη τους την συμμετοχή στα κοιτάσματα Καρίς και Τανίν, κατά την αρχική συμφωνία.
Η αξιοποίηση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο, αγγίζει ένα κρίσιμο σημείο. Οι συνεταίροι στα κοιτάσματα Ταμάρ και Λεβιάθαν σκοπεύουν να μεταφέρουν αέριο στην Αίγυπτο. Επιπλέον, παρά την δημόσια αντίθεση, το Αμερικανικό State Department εργάζεται πυρετωδώς για να προωθήσει μια συμφωνία που θα φέρει το Ισραήλ πιο κοντά στην Ιορδανία. Η πραγματοποίηση αυτών των σχεδίων απαιτεί επίλυση του ζητήματος Ανταγωνιστικότητας. Όσο θα απουσιάζει μια τέτοια λύση, η αξιοποίηση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου θα τίθεται υπό αμφισβήτηση, κυρίως για δύο λόγους: 1. υπάρχουν ελάχιστες εταιρίες στον κόσμο που διαθέτουν την τεχνογνωσία να αναλάβουν οριζόντια γεώτρηση σε βαθειά νερά, κάτι το οποίο χαρακτηρίζει την Ανατολική Μεσόγειο, 2. εάν υπάρχουν εταιρίες με την απαιτούμενη τεχνική εξειδίκευση, αυτές μάλλον βρίσκονται στις Αραβικές χώρες και δεν είναι διατεθειμένες να ρισκάρουν τις επιχειρηματικές τους σχέσεις επενδύοντας στο Ισραήλ.
Πού εμπλέκεται η Ευρώπη;
Από την Ευρωπαική οπτική, οι αποδεδειγμένες ανακαλύψεις στην Ανατολική Μεσόγειο (510 bcm) απλά αναλογούν περίπου στην ετήσια κατανάλωση αερίου στην ΕΕ (σύμφωνα με την EU gas: 480 bcm/έτος), αλλά σύμφωνα με την Γεωλογικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ, τα πιθανά κοιτάσματα στην Ανατολική Μεσόγειο θα μπορούσαν άνετα να ξεπεράσουν την παραγωγή της Νορβηγίας, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ολλανδίας συνδυαστικά, όγκος διόλου ευκαταφρόνητος. Η Κυπριακή διάσταση της Ανατολικής Μεσογείου έχει δώσει υποσχέσεις στην ΕΕ, αλλά η υποβάθμιση του μεγέθους των ευρημάτων στο οικόπεδο 12 (γνωστό και ως Αφροδίτη) και τα πενιχρά αποτελέσματα των διερευνητικών γεωτρήσεων από την κοινοπραξία Eni/Kogas και την Total έχουν καταστήσει τη δημιουργία σταθμού LNG στον Βασιλικό μη βιώσιμη από οικονομική σκοπιά. Για την Κύπρο, ένα πιθανό βήμα προς τα εμπρός περιλαμβάνει τη κατασκευή ενός αγωγού φυσικού αερίου από το οικόπεδο 12, προς την Κυπριακή ενδοχώρα ώστε να ικανοποιήσει την εγχώρια ζήτηση (0,7 bcm/έτος), με τον υπόλοιπο όγκο αερίου να κατευθύνεται προς την Τουρκία και από εκεί στις διεθνείς αγορές - με το Κυπριακό ζήτημα να εκκρεμεί. Το πιό αισιόδοξο σενάριο θα ήταν αν το Ισραήλ, σε συνεργασία με τους διαχειριστές, αποφάσιζε να συγκεντρώσει [συναθροίσει] τα κοιτάσματα Λεβιάθαν και Αφροδίτη μαζί και να κατασκευάσει ένα σταθμό LNG στην Κύπρο. Αυτό το σενάριο θα μπορούσε να προωθήσει τη δημιουργία του Μεσογειακού Κόμβου Φυσικού Αερίου, τον οποίο η ΕΕ αναφέρει στη Στρατηγική Ενεργειακής Ασφάλειας, όπως παρουσιάστηκε τον Μάιο του 2014.
Προς το παρόν, η ΕΕ οφείλει να επικεντρωθεί στις εμπορικές διεργασίες μεταξύ Ισραήλ και Αιγύπτου. Η Αιγυπτιακή κυβέρνηση ανακοινώσε πρόσφατα την πρόθεσή της να επιτρέψει την εισαγωγή φυσικού αερίου από το Ισραήλ στην Αίγυπτο μέσο του ήδη υπάρχοντος Αραβο - Ισραηλινού αγωγού με αντιστροφής της ροής. Επιπρόσθετα, οι συνέταιροι στα κοιτάσματα Ταμάρ και Λεβιάθαν έχουν υπογράψει Μνημόνιο Κατανόησης με τις Ευρωπαϊκές εταιρίες που είναι παρούσες στις εγκαταστάσεις LNG της Αιγύπτου, δηλαδή την Idku (Union Fenosa) και την Damietta (BG Group). Η συμφωνία για την μεταφορά αερίου του Λεβιάθαν στην Damietta, βρίσκεται πλέον στα χέρια της Shell, έπειτα από την εξαγορά της BG. Παρόλα αυτά, τόσο η παρουσία μια μεγάλης εταιρίας όπως η Shell, όσο και μιας Ισπανικής δημιουργούν ευκαιρίες για την ΕΕ, βραχυπρόθεσμα, αλλά και μεσο - μακροπρόθεσμα. Βραχυπρόθεσμα, Ευρωπαϊκές εταιρίες θα είναι υπεύθυνες για να παρέχουν στην Αίγυπτο καθαρή, σταθερή και αξιόπιστη ενέργεια. Διακοπές στην παροχή ενέργειας και μεταβολές στις τιμές ενεργειακών προϊόντων έχουν ανατρέψει κυβερνήσεις στο παρελθόν, και η ΕΕ σίγουρα έχει συμφέρον στο να προωθεί την ειρήνη και την σταθερότητα στην Αίγυπτο της μετά - Αραβικής Άνοιξης εποχή. Μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, εάν οι εξαγωγές αερίου στην Αίγυπτο στεφθούν με επιτυχία, τότε οι πιθανότητες άφιξης φυσικού αερίου σε χώρες της ΕΕ μέσο Αιγυπτιακού LNG, αυξάνονται δραματικά. Μια τέτοια εξέλιξη συμπίπτει με τους στόχους της ΕΕ για διαφοροποίηση και με την αναμενόμενη στρατηγική για το LNG - που πρόκειται να παρουσιαστεί μαζί με το Χειμερινό Ενεργειακό Πακέτο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Συγκεκριμένα η παρουσία της Union Fenosa θα μπορούσε να προκαλέσει το ενδιαφέρον της Ισπανικής Κυβέρνησης. Η Ισπανία φιλοξενεί τον μεγαλύτερο αριθμό εγκαταστάσεων επαναεριοποίησης σε ολόκληρη την Ευρώπη. Επιπλέον, μια μελέτη που δημοσιεύτηκε από το Oxford Energy Institute τον Δεκέμβριο του 2014, τονίζει οτι φυσικό αέριο προερχόμενο από τους Ισπανικούς σταθμούς LNG έχει τη δυνατότητα να αντικαταστήσει κατά το ένα τρίτο τις Ρωσικές εξαγωγές στη Δυτική Ευρώπη, στη περίπτωση που ανοίξει η διασύνδεση μεταξύ Ισπανίας και Γαλλίας.
Κάνοντας χρήση της ενεργειακής της διπλωματίας, η ΕΕ οφείλει να εμπλακεί με το Ισραήλ σε ενεργειακά ζητήματα. Το Ισραήλ είναι ο μεγαλύτερος παράγοντας της Ανατολικής Μεσογείου, και η ΕΕ και το Ισραήλ οφείλουν να συνεργαστούν για την αξιοποίηση των κοιτασμάτων της λεκάνης προς κοινό όφελος όλων, προωθώντας την περιφερειακή συνεργασία, την περιφερειακή σταθερότητα, αλλά και την περιβαλλοντολογική ακεραιότητα.
*Ο Κωνσταντίνος Λεβογιάννης είναι αναπληρωτής επικεφαλής του Ελληνικού Ενεργειακού Φόρουμ και ο Αθανάσιος Πιτατζής είναι μέλος του Ελληνικού Ενεργειακού Φόρουμ. Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτό το άρθρο είναι προσωπικές και δεν αντιπροσωπεύουν τις απόψεις ολόκληρου του Φόρουμ και των εταιριών που απασχολούν τους συγγραφείς.
ΠΗΓΗ:capital.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου