Γράφει ο Ηλίας Καραβόλιας
Mε αφορμή την αναστάτωση και τις γεωπολιτικές εξελίξεις σε Ουκρανία, Ρωσία και με βάση την συνεχιζόμενη αστάθεια σε Β.Αφρική και Μ. Ανατολή, θα ήταν καλό να ανατρέξουμε σε νέα μοτίβα ανάλυσης και πρόβλεψης για τις τιμές ενεργειακών αγαθών, μοτίβα τα οποία να σχετίζονται με τέτοιου είδουςεξωγενείς παράγοντες.
Να κατανοήσουμε κατ αρχήν τον βασικό μηχανισμό ανέλιξης των τιμών πετρελαίου και φυσικού αερίου, όπως αυτός συσχετίζεται και αλληλεπιδρά με τα κέρδη των πετρελαικών/ενεργειακών εταιρειών οι οποίες και είναι οι άμεσα εμπλεκόμενες στις επικίνδυνες ενεργειακές ζώνες της Μεσογείου,της Μαύρης Θάλασσας αλλά και της Ερυθράς.
Η μεγάλη αλήθεια ιστορικά διαπιστωμένη,είναι ότι κάθε κορύφωση στην τιμή του ενεργειακού ‘αγαθού’ που λέγεται πετρέλαιο ή φυσικό αέριο, συνοδεύεται από εξίσου μεγάλη υποτίμηση του ‘αγαθού’ σταθερότητα. Στον 21ο αιώνα μοιάζει σαν η ανατίμηση (οικονομική και πολιτική) του πετρελαίου να έχει «ξεφύγει από κάθε λογική». Yπάρχει όμως ”λογική” που μάλιστα απλώνεται και
σε άλλα βασικά εμπορεύματα πέραν του πετρελαίου, αλλά αξίζει να ψάξουμε βαθύτερα και να κάνουμε μια ιστορική αναδρομή.
Στο χρηματιστήριο εμπορευμάτων της Nέας Yόρκης (New York Mercantile Exhange, NYMEX) γίνονται αγοραπωλησίες τεράστιων ποσοτήτων διαφόρων βασικών εμπορευμάτων όπως το βούτυρο, η ζάχαρη, το στάρι ή οι πατάτες,το πετρέλαιο, διαμορφώνοντας τις διεθνείς τιμές τους. Όλα τα εμπορεύματα των οποίων οι τιμές είναι αντικείμενο διαπραγμάτευσης στο NYMEX είναι
βασικά: χρησιμοποιούνται για την παραγωγή άλλων αγαθών. Aπ’ τα τέλη της δεκαετίας του ‘70 στο NYMEX κλείνονται, και άρα είναι αντικείμενο διαπραγμάτευσης, συμβόλαια εμπορίου ακατέργαστου (crude) πετρελαίου, σε προθεσμιακή βάση (συμφωνίες μελλοντικής παράδοσης) Συνεπώς οι τιμές που κλείνονται (και ανακοινώνονται αυθημερόν) είναι οι τιμές που θα πληρωθούν σε μελλοντικούς μήνες και διαμορφώνονται απ’ τα εξωγενή δεδομένα, όπως π.χ η προ διετίας επανάσταση στην πετρελαιοπαραγωγο Λιβύη για την τιμή του πετρελαίου ή ένας βαρύς χειμώνας και μια κακή χρονιά για το ρωσικό στάρι(μείζονες διαταραχές στην προσφορά δηλαδή) .
Η πιο γνωστή ιστορικά περίοδος ξεκίνησε όταν το 1973 τα κράτη μέλη του OΠEK αποφάσισαν διακοπή (εμπάργκο) στις πωλήσεις πετρελαίου προς τα κράτη της Δύσης(πετρελαικό σόκ) σαν απάντηση στην φιλοϊσραηλινή στάση των τελευταίων.
Παρόμοιες συνθήκες υπήρξαν : το 1979 εξαιτίας της επανάστασης στο Ιράν, το 1980 όταν το Ιράκ
επιτέθηκε στο Ιράν ξεκινώντας έναν 7ετή πόλεμο στην καρδιά των μεσανατολικών κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικά το 1990 όταν το Ιράκ εισέβαλε στο Κουβέιτ και ξεκινησε η επέμβαση των ΗΠΑ και των συμμάχων τους( Πόλεμος του Κόλπου)
H μεγάλη αλλαγή όμως σε επίπεδο διαμόρφσης των τιμών έγινε στα τέλη της δεκαετίας του ‘90. Tότε τα αμερικανικά συνταξιοδοτικά ταμεία, που λειτουργούν με «ιδιωτικο-οικονομικά» κριτήρια αποδοσης και διαχειρίζονταν τεράστια ποσά στα αποθεματικά τους, πείστηκαν να ρίξουν μεγάλο μέρος των ρευστών τους διαθεσίμων στην προθεσμιακή αγορά δευτερογενών (παράγωγων) χρηματιστηριακών προϊόντων και φυσικά στην προθεσμιακή αγορά πετρελαίου.
Mεγάλες τράπεζες, μεγάλοι χρηματιστιριακοί οίκοι, και κεφάλαια αντιστάθμισης κινδύνου( hedge funds) άρχισαν στους ισολογισμούς τους να εμφανίζουν τεράστια κέρδη από την «απειροστικού λογισμού» αγοραπωλησία κάποιων μακρινών (και ξεχασμένων) βαρελιών πετρελαίου και άλλων εμπορευμάτων.
Έτσι , αυτοί οι μεγάλοι παίχτες στην αγορά άρχισαν να δημιουργούν εικονικά, λογιστικά αποθέματα πετρελαίου σαν να ήταν πετρελαϊκές εταιρείες(!) παρκάροντας απλά κάποια συμβόλαια ή «σύνθετα πετρελαϊκάπροϊόντα» στους ισολογισμούς τους . Eνώ τα τελευταία 5 χρόνια η αύξηση της πραγματικής (υλικής) ζήτησης για πετρέλαιο ήταν 1,9% κατά μέσο όρο ανά έτος, ο όγκος του εμπορίου πετρελαίου (μέσω των προθεσμιακών πωλήσεών του) αυξήθηκε κατά 300% ( στοιχεία ΝΥΜΕΧ 2012)
Tελικά σήμερα ενώ η παγκόσμια κατανάλωση είναι 86 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα, η ποσότητα για την οποία γίνονται συναλλαγές στο NYMEX είναι 17 πλάσια! H διαφορά δηλαδή ανάμεσα στην πραγματική και στην εικονική / λογιστική ποσότητα, αφορά το ποντάρισμα για τις μελλοντικές
τιμές του προιόντος- πετρέλαιο.
H εικονική υπερτίμηση της υπεραξίας (που δεν μπορεί να «πραγματοποιηθεί» με υλικό τρόπο στην καθ’ εαυτό αγορά πετρελαίου) γίνεται μέσα απ’ την εικονική «πραγματοποίηση» της σε μια αγορά «φανταστικών» παραδόσεων/παραλαβών .
Ας είμαστε λοιπόν ρεαλιστές όταν εντάσσουμε τις γεωπολιτικές παραμέτρους στην ανάλυση για την άνοδο της τιμής του πετρελαίου ή και του φυσικού αερίου.
Γεγονότα όπως : πιθανή κατάληψη των καναλιών στο Σουέζ, μια ρουκέτα απ’τη λωρίδα της Γάζας, μια συμπλοκή για κατάληψη αγωγών στην Νιγηρία ή στην Ρωσία από Τσετσένους ,ακόμη και κάποιες επικίνδυνες δηλώσεις ενός άραβα διπλωμάτη πχ, είναι πλεόν …φυσιολογικές μεταβλητές . Άλλωστε στην Παλαιστίνη πχ. γίνεται πόλεμος που επηρεάζει τη Μέση Ανατολή εδώ και 60 χρόνια ,ενώ οι αντάρτες στη Νιγηρία παλεύουν εναντίον των πετρελαϊκών εταιρειών για δεκαετίες.
Απ’ ότι φαίνεται η Κίνα θα συνεχίσει για καιρό να χρησιμοποιεί πετρέλαιο και η Ρωσία να έχει παρόμοιο πρόβλημα με τους αγωγούς και τις στρόφιγγες λόγω Ουκρανίας,Τσετσενίας.
Λόγω της κατάρρευσης της αγοράς «τιτλοποίησης δανείων» στις ΗΠΑ το 2008, όλοι οι μεγάλοι παίκτες των αγορών μετακινούμενοι στην αγορά πρώτων υλών και εμπορευμάτων, προσπαθούν να διορθώσουν μέχρι σήμερα ζημιές. Kι αυτή η αγορά δεν αφορά μόνο το πετρέλαιο πλέον αλλά και τις πρώτες ύλες της βιομηχανίας βασικών ειδών διατροφής. Oι διεθνείς τιμές του σταριού για
παράδειγμα, σκαρφαλώνουν σαν τις τιμές του χρυσού.
Μια κατάρρευση αυτής της λογιστικής υπερ-δομής στις αγορές εμπορευμάτων δεν είναι εύκολη και δεν φαίνεται άμεσα να πλήττει την ευημερία των κοινωνιών ούτε και να συνεπάγεται-όπως πολλοί αριστεροί προφητεύουν –το τέλος του καπιταλισμού.
Ο χρηματοπιστωτικός παροξυσμός των τελευταίων 10 – 15 χρόνων άγγιξε και το πλέον αναγκαίο ενεργειακό αγαθό, το πετρέλαιο. Το πρόβλημα είναι ότι αυτό βρίσκεται πάντα στα χέρια (μάλλον στα πόδια ) παρανοικών ηγετών που πλούτισαν τόσο αυτοί όσο και οι οικογένειες και οι αυλές
τους σε χώρες όπου οι δυτικές κυβερνήσεις έκαναν δυστυχώς σοβαρά λάθη στους γεωπολιτικούς χειρισμούς τους. Τα γεγονότα σε Αίγυπτο, Λιβύη προ 2 ετών και οι εξελίξεις φέτος στην Ουκρανία, πάλι θα αντικατοπτριστούν προκαταβολικά στις αγορές προθεσμιακών συμβολαίων πετρελαίου και φυσικού αερίου, όχι κατ ανάγκη με μεγάλη άνοδο των τιμών. Να σημειώσω όμως ότι μια παρατεταμένη κρίση στις πετρελαιοπαραγωγικές χώρες της Μ.Ανατολής, ίσως να αποτελεί αφορμή για νέες εξορύξεις των μεγάλων παραγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου, σε νέες ζωνες του πλανήτη.
Ήδη πολλοί ευρωπαικοί και αμερικανικοί οργανισμοί στοχεύουν πλέον για νέα κοιτάσματα σε ΗΠΑ,Καναδά και Κ.Ασία, ώστε να μειώσουν την εξάρτηση τους από τον ασταθή αραβικό
γεωπολιτικό παράγοντα αλλά και απο την ισχυρή Gazprom. Χαρακτηριστική είναι η συμφωνία ΗΠΑ/ΕΕ για τις περίφημες πλέον εξορύξεις σχιστολιθικού αερίου( μέθοδος fracking) Και στις αγορές, μια ανακοίνωση για ένα νέο πιθανό κοίτασμα μπορεί να αντισταθμίσει τους φόβους από μια εξάπλωση των ταραχών και σε άλλες αραβικές ή πρώην σοβιετικές χώρες που παράγουν ή διακινούν τον μαύρο
χρυσό και το φυσικό αέριο.
ΠΗΓΗ:olympia.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου