Οι άνθρωποι της La Curva, μιας κοινότητας ιθαγενών στον Περουβιανό Αμαζόνιο, δεν θα ξεχάσουν ποτέ τα γεγονότα της 25ης Ιανουαρίου 2016.
*Της Gloria Alvitres
Ενώ δούλευαν στα χωράφια τους, όπως κάνουν κάθε μέρα, ένας αγωγός τύπου Norperuano έσπασε, προκαλώντας μια διαρροή μεγαλύτερη..
σε μέγεθος από 3.000 βαρέλια αργού πετρελαίου, μέσα στα πλατάνια και τα φυτά γιούκα. Είδαν το αργό πετρέλαιο να ρέει προς το ποτάμι όπου τα παιδιά έπαιζαν και οι μητέρες έπλεναν ρούχα. Σύμφωνα με ψήφισμα του Υπουργείου Περιβάλλοντος που εκδόθηκε στις 17 Ιουλίου 2019, το πετρέλαιο προκάλεσε ζημιές στην υγεία, το νερό, το έδαφος, τη χλωρίδα και την πανίδα των κοινοτήτων ιθαγενών του Chiriaco.
Η ζωή δεν θα είναι ποτέ πια η ίδια στη La Curva. Αν και τα παιδιά συνεχίζουν να πηγαίνουν στο σχολείο στις 8 το πρωί και οι γυναίκες εξακολουθούν να θερίζουν τα γιούκα με τα καλάθια και τα μαχαίρια τους, πλέον ζουν υπό τη συνεχή απειλή ενός μολυσμένου περιβάλλοντος που θέτει σε κίνδυνο την υγεία και τα προς το ζην τους. Πριν από τη διαρροή, δεν γνώριζαν ότι υπήρχε αγωγός τόσο κοντά στα σπίτια τους. Αυτός ο σιωπηλός κίνδυνος υπήρχε εδώ και χρόνια, αλλά τώρα ήξεραν ότι θα μπορούσε να τους βλάψει.
«Πάντα ανησυχούσα για τους εφήβους και τα παιδιά. Τους νοιάζομαι και παλεύω για αυτούς,» λέει η Luisa Teets, καθώς η βροχή πέφτει γύρω της. «Νιώθω ότι είμαι μια γενναία γυναίκα, γιατί παλεύω για το σπίτι και την κοινότητά μου, για να τους υπερασπιστώ και να τους δώσω ένα καλύτερο μέλλον».
Η Luisa είπε ότι τα περιβαλλοντικά προβλήματα έχουν θέσει σε κίνδυνο το μέλλον των παιδιών της. Αυτός είναι ένας από τους κύριους λόγους που ταξιδεύει σε διάφορες περιοχές της χώρας για να συνομιλήσει με τις αρχές και να κάνει καταγγελίες για τις πετρελαιοκηλίδες που συνεχίζουν να λαμβάνουν χώρα στον Περουβιανό Αμαζόνιο. Η κοινότητά της της έδωσε τον τιμητικό τίτλο της «Ιθαγενούς Μητέρας» επειδή είναι μια από τις λίγες γυναίκες Awajún στην περιοχή που ξέρει να μιλάει Ισπανικά και ξέρει πώς να αντιμετωπίσει τις αρχές και να διεκδικήσει σεβασμό για τα δικαιώματά τους.
Η Awajún είναι μία από τις 50 επίσημες γλώσσες του Περού, ωστόσο οι νόμοι της χώρας είναι γραμμένοι μόνο στα Ισπανικά και οι αρχές συνήθως δεν μιλούν τις γλώσσες των ιθαγενών. Αν και ο πατέρας της δεν είχε την οικονομική δυνατότητα να την στείλει στο σχολείο, η Luisa έμαθε να επικοινωνεί τόσο στα Ισπανικά όσο και στην Awajún, γεγονός που αποτελεί για εκείνη μεγάλο πλεονέκτημα. Δεν σταμάτησε ποτέ να μαθαίνει και να κάνει ερωτήσεις, και πάντα λέει αυτό που σκέφτεται.
Ο ρόλος της ως ιθαγενής μητέρα και υπερασπίστρια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων την οδήγησαν να συναντηθεί με πολλούς αξιωματούχους, συμπεριλαμβανομένης της Υπουργού για τις Γυναίκες και τους Ευάλωτους Πληθυσμούς. Για να φτάσει στη Λίμα, η Luisa έπρεπε να κάνει ένα ταξίδι τριών ωρών από την περιοχή Chiriaco, όπου βρίσκεται η κοινότητά της, στην πόλη Bagua. Χρειάστηκε άλλες δύο ώρες για να φτάσει στην πόλη Jaén, όπου επιβιβάστηκε σε πτήση διάρκεια 90 λεπτών για τη Λίμα, την πρωτεύουσα του Περού. Λίγες είναι οι φορές που έχει κάνει αυτό το ταξίδι, κυρίως μετά από προσκλήσεις από οργανώσεις που ήθελαν να ακούσουν τη γνώμη της. Λέει ότι σε αυτά τα ταξίδια έχει γνωρίσει άλλες γυναίκες τις οποίες θαυμάζει και που της έδωσαν η δύναμη να συνεχίσει.
«Άνδρες και γυναίκες, είμαστε ίσοι και ίσες. Μπορούμε όλοι να συνεισφέρουμε. Οι γυναίκες Awajún ήταν πάντα μαχήτριες,» λέει. «Δεν είμαστε μορφωμένες, γι’ αυτό μας είχαν περιθωριοποιήσει. Δεν εκτιμούσαν την αξία μας. Τα πράγματα δεν πρέπει να είναι έτσι.» Νιώθει την ευθύνη να μιλήσει, όποτε μπορεί, για την κατάσταση στο Chiriaco και τον τρόπο ζωής των κοινοτήτων Awajún.
Εάν η Luisa μπορούσε να γυρίσει στο παρελθόν, θα γινόταν δασκάλα. Της αρέσει να διδάσκει και να συνομιλεί με γυναίκες και παιδιά. Τους μιλά για την υγεία και την κυβέρνηση. Τους συμβουλεύει για «αυτά που μπορούν να μάθουν μόνοι/ες τους».
Κάθε μάθημα που απέκτησε μέσα από τα ταξίδια, τις συναντήσεις και τις συζητήσεις, την ενθάρρυνε, και έτσι η Luisa έγινε μια από τις πρώτες γυναίκες που ύψωσε τη φωνή της για τα προβλήματα υγείας που προκλήθηκαν από την πετρελαιοκηλίδα. Ωστόσο, παραμένει δυσαρεστημένη. Ισχυρίζεται ότι η κοινότητά της περιμένει ακόμη από την κυβέρνηση να αποκαταστήσει τη ζημιά που έχει γίνει και ότι, ως υπερασπίστρια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αισθάνεται αδύναμη. Και αυτό δεν είναι μόνο ένα συναίσθημα. Το ίδιο το ψήφισμα του Υπουργείου Περιβάλλοντος ανέφερε ότι η Petroperu, η κρατική εταιρεία που είναι υπεύθυνη για τη συντήρηση του αγωγού, δεν έλαβε άμεση δράση για τον έλεγχο και τον περιορισμό των επιπτώσεων της διαρροής.
«Εμείς οι γυναίκες είμαστε σημαντικές. Όταν δεν υπάρχει αρκετό φαγητό, πηγαίνουμε στα χωράφια και θερίζουμε τις καλλιέργειες μας. Βρίσκουμε φαγητό από όπου μπορούμε,» λέει η Luisa. Στις 25 Ιανουαρίου 2016, οι γυναίκες ήταν αυτές που χτύπησαν τον συναγερμό για τη διαρροή, ενώ αυτές είναι που έρχονται αντιμέτωπες και με τις συνέπειες, αναζητώντας νερό για να μαγειρέψουν και φροντίζοντας τα παιδιά τους που εκτέθηκαν στο πετρέλαιο.
Όπως όλες οι γυναίκες Awajún, η Luisa ξέρει να τραγουδά. Για αυτές τις γυναίκες, το τραγούδι είναι ιερό. Έρχεται σαν έμπνευση, σαν μια άλλη φωνή που βγαίνει από μέσα της. Περπατώντας ανάμεσα στα δέντρα, στον δρόμο που έχει διανύσει χιλιάδες φορές από τότε που ήταν μικρή, η Luisa τραγουδά για να ξυπνήσει τα πνεύματα των προγόνων της. Το τραγούδι της είναι αυθεντικό. «Προέρχεται από το μυαλό μου, από τη μνήμη μου,» εξηγεί. Αυτό το τελετουργικό των ιθαγενών είναι βαθιά συνυφασμένο με την καθημερινή ζωή των Awajún, η ίδια όμως πιστεύει ότι η κοινότητα έχει έρθει σε ρήξη. Τα περιβαλλοντικά προβλήματα της περιοχής έχουν δημιουργήσει συγκρούσεις, επηρεάζοντας τον ίδιο τον πολιτισμό των Awajún.
Νιώθω ότι είμαι μια γενναία γυναίκα, γιατί παλεύω για το σπίτι και την κοινότητά μου, για να τους υπερασπιστώ και να τους δώσω ένα καλύτερο μέλλον.
— Luisa Teets
Οι καταγγελίες της Luisa τράβηξαν τα βλέμματα στην κατάσταση που επικρατεί στο Chiriaco. Οι δημοσιογράφοι ήρθαν να καλύψουν τα προβλήματα της περιοχής, το Υπουργείο Περιβάλλοντος ξεκίνησε μια επίσημη διαδικασία για την επιβολή κυρώσεων στην εταιρεία και το Εθνικό Κογκρέσο ξεκίνησε έρευνα σχετικά με τις διαρροές. Κάθε φορά που φθάνουν ομάδες υπερασπιστών/ριών των ανθρώπινων δικαιωμάτων, η Luisa προσφέρει διερμηνεία σε άλλες γυναίκες, μιλάει προσωπικά με τους Apus (εκλεγμένοι ηγέτες από τοπικές κοινότητες ιθαγενών) και τους πείθει να ακούσουν τις οργανώσεις και τις γυναίκες.
«Είναι μια σημαντική γυναίκα. Ακούμε τις απόψεις της. Έχει μορφωθεί από μόνη της,» λέει ο Apu της La Curva, José Walter Cuñachi.
Υπάρχουν πλέον λίγοι άντρες στην κοινότητα, καθώς οι περισσότεροι έχουν μεταναστεύσει για να εργαστούν κατά τη διάρκεια της σεζόν σε φυτείες παπάγιας σε άλλες περιοχές. Τώρα, οι γυναίκες έχουν αναλάβει νέους ρόλους. Κάνουν τις οικιακές εργασίες, οργανώνουν κοινοτικά προγράμματα και φεστιβάλ και παρευρίσκονται στις συνελεύσεις.
Καθισμένη στην κουζίνα της, η Luisa κάνει διάλειμμα. Μόλις τάισε τα ζώα της και ετοίμασε τηγανητά ψάρια. Αυτές είναι δύσκολες στιγμές για την La Curva. Φέτος, ένα παράσιτο χτύπησε τις καλλιέργειές τους, τα κοτόπουλα δεν μεγάλωσαν και τα ινδικά χοιρίδια αρρώστησαν. Ούτε τα φυτά γιούκα μεγάλωσαν όσο θα έπρεπε. Ακόμα κι έτσι, δεν θα ήθελε ποτέ να ζήσει κάπου αλλού. «Εδώ η ζωή είναι γαλήνια. Ζω με τα παιδιά μου, τα ζώα μου, το ποτάμι μου.»
Η αδερφή της, η Magna Teets, έζησε στη Λίμα για 10 χρόνια, σερβίροντας φαγητό και προσφέροντας άλλες υπηρεσίες υποστήριξης σε κατασκευαστικά συνεργεία. «Κέρδισα την εμπιστοσύνη του εργοδηγού στη δουλειά και μου ζήτησε να μείνω,» λέει. Της έλειψε όμως η La Curva. Έτσι, με τα κέρδη που εξοικονόμησε αγόρασε γη στην περιοχή.
Πιστεύοντας ότι η ζωή μπορεί να είναι καλή στην κοινότητά τους, οι αδελφές είναι έτοιμες να ξεκινήσουν από το μηδέν, φυτεύοντας γιούκα ξανά και ξανά. Η Luisa πιστεύει ότι εάν η κυβέρνηση λάβει ακόμη και την ελάχιστη δράση, στέλνοντας μηχανικούς και φάρμακα, και παρακολουθώντας την περιοχή όπου συνέβη η διαρροή, οι μητέρες της La Curva δεν θα υποφέρουν πλέον βλέποντας τους συζύγους και τα παιδιά τους να αρρωσταίνουν.
Οι γυναίκες τη χαιρετούν καθώς περπατά στην κοινότητα. Αν και εκείνη δεν το βλέπει, το έργο της έχει ήδη αντίκτυπο. Περισσότερες γυναίκες παρακινούνται να πουν τις ιστορίες τους και να συμμετέχουν στις προσπάθειες της Luisa.
«Ποτέ δεν θα κουραστώ να παλεύω για τα πιστεύω μου,» λέει η Luisa.
*Από τη Διεθνή Αμνηστία
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου