Καθαρισμός και εντοπισμός των εταιρειών των οποίων βρέθηκαν απορρίμματα στις Φιλιππίνες © Daniel Müller / Greenpeace
Όταν η Ναμίμπια κήρυξε την ανεξαρτησία της το 1990, έληξε επίσημα η αποικιοκρατία στην αφρικανική ήπειρο. Ενώ όμως οι περισσότερες αφρικανικές χώρες δεν βρίσκονται κάτω..
από ευρωπαϊκή διακυβέρνηση εδώ και αρκετές δεκαετίες, φαίνεται ότι οι σχέσεις εξουσίας έχουν αλλάξει μόνο στη θεωρία.Το 1960, η Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) υιοθέτησε τη Διακήρυξη για την παραχώρηση ανεξαρτησίας στις αποικιοκρατούμενες χώρες και λαούς, γνωστή και ως Διακήρυξη για την Αποαποικιοποίηση. Αυτό το ψήφισμα διακήρυξε με επισημότητα την ανάγκη άμεσου και άνευ όρων τερματισμού της αποικιοκρατίας σε κάθε μορφή και έκφρασή της.
Και εδώ ακριβώς βρίσκεται το πρόβλημα. Η υπόθεση ότι η κρατική υπόσταση είναι το πιο σημαντικό στοιχείο της αποαποικιοποίησης είναι κοντόφθαλμη και εμποδίζει κάθε πραγματική πρόοδο. Φυσικά η ανεξαρτησία μίας χώρας είναι ένα πολύ σπουδαίο ορόσημο, αλλά το ζήτημα δεν σταματάει εδώ. Η συνεχιζόμενη σχέση εκμετάλλευσης μεταξύ των χωρών της Παγκόσμιας Πλειονότητας και των πρώην αποικιοκρατικών χωρών υπονομεύει τη θεμελίωση της ελευθερίας τους. Υπάρχουν ακόμα πολλές ”μορφές και εκφράσεις” με τις οποίες η αποικιοκρατία συντηρείται στην αφρικανική ήπειρο.
Για παράδειγμα, 14 αφρικανικές χώρες συνεχίζουν να πληρώνουν ένα είδος “αποικιακού φόρου” στη Γαλλία ενώ ισπανικά αλιευτικά σκάφη βρίσκουν απόλυτα φυσιολογικό να λεηλατούν τα νερά της Αφρικής. Αυτές οι παλιές αποικιοκρατικές συνήθειες είναι πολύ δύσκολο να σπάσουν: το συμφέρον και η βολή της Δύσης φαίνεται ότι έχει πάντα προτεραιότητα έναντι του συμφέροντος της Αφρικής.
Σε ένα άλλο παράδειγμα, χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες βιάστηκαν να ξεφορτώσουν τα πλαστικά τους απορρίμματα στην Αφρική και διάφορες άλλες ασιατικές χώρες, έπειτα από την αποχώρηση της Κίνας από την παράλογη συμφωνία που είχαν για την αποστολή σχεδόν όλων των απορριμμάτων των ΗΠΑ εκεί για δεκαετίες.
Καταγραφή εταιρειών που βρέθηκαν σε παραλία της Ταιλάνδης © Roengchai Kongmuang / Greenpeace
Δημοσιογραφικές αναφορές των τελευταίων χρόνων δείχνουν ότι αφού η Κίνα αρνήθηκε να δεχτεί τα απορρίμματα των Ηνωμένων Πολιτειών, εκείνες στράφηκαν στην επόμενη διαθέσιμη “αναπτυσσόμενη χώρα”. Σύμφωνα με στοιχεία του Guardian, περισσότεροι από 1 δις τόνοι πλαστικών απορρίφθηκαν σε χώρες όπως η Σενεγάλη και η Κένυα, τον πρώτο μόλις χρόνο μετά από την παύση της συμφωνίας. Τον περασμένο Σεπτέμβριο, εκατοντάδες συλλέκτες απορριμμάτων στην Ταϊλάνδη διαμαρτυρήθηκαν έξω από κυβερνητικά γραφεία ενάντια στις συνεχιζόμενες εισαγωγές απορριμμάτων από άλλες χώρες.
Επιπλέον, ακόμα και αφού το πλαστικό προστέθηκε στη λίστα αποβλήτων βιολογικής επικινδυνότητας που απαγορεύτηκαν από τη Σύμβαση της Βασιλείας, το αμερικανικό λόμπι της πετροχημικής βιομηχανίας συνέχισε να προσπαθεί να υπονομεύσει την εθνική νομοθεσία της Κένυας ενάντια στα πλαστικά, ώστε να πλημμυρίσει τις αφρικανικές χώρες – και ιδιαίτερα τις 27 χώρες που έχουν υπογράψει την Αφρικανική Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου – με πλαστικά.
Αυτή τη στιγμή, παράνομα φορτία πλαστικών απορριμμάτων είναι ακινητοποιημένα στη Λιβερία και την Τυνησία, με τις αρχές αυτών των χωρών να έχουν εξαντλήσει κάθε διπλωματική οδό για τον επαναπατρισμό των εκατοντάδων κοντέινερ στις αντίστοιχες χώρες προέλευσης – την Ελλάδα και την Ιταλία. Χρειάστηκαν 2 χρόνια για να συμφωνήσει τελικά η Ιταλία να πάρει πίσω το φορτίο, ως ένδειξη “καλής πίστης” μεταξύ των κυβερνήσεων, κι έγινε μόλις τις τελευταίες εβδομάδες.
Αυτές οι χώρες που απορρίπτουν απορρίμματα δεν έχουν κανέναν σεβασμό για τους νόμους που συλλογικά ψηφίζουν, ακόμα λιγότερο για τους νόμους των αφρικανικών χωρών, οι οποίοι στοχεύουν στο να ωφελούν τους λαούς τους. Αναγνωρίζουν την κυριαρχία των αφρικανικών χωρών μόνο όταν τις βολεύει. Όταν δεν τις βολεύει, οι αφρικανικές χώρες μετατρέπονται ξανά σε άγονη γη, όπως για δεκαετίες έχουν προσπαθήσει να τις κάνουν οι αποικιοκρατικές χώρες.
Ο τρόπος με τον οποίο τα πλαστικά απορρίμματα στέλνονται σε χώρες της Παγκόσμιας Πλειονότητας είναι αποικιοκρατικός στην προσέγγισή του – θα μπορούσε να ονομαστεί ακόμα και “αποικιοκρατία των σκουπιδιών”. Οι επιπτώσεις του στις μη προνομιούχες χώρες είναι σίγουρα τόσο καταστροφικές όσο και η λεηλασία και η υποδούλωση που χαρακτήρισαν την εποχή της αποικιοκρατίας, που άφησαν τις αφρικανικές χώρες με ακόμα περισσότερα προβλήματα ώστε οι αποικιοκράτες να υπηρετήσουν τα δικά τους συμφέροντα.
Η κληρονομιά της αποικιοκρατίας των σκουπιδιών περιλαμβάνει φτωχοποίηση και εκμετάλλευση, ανθρώπους που οδηγούνται σε καταναγκαστική εργασία σε ένα παγκόσμιο εμπόριο σχεδιασμένο για τον πλουτισμό λίγων εύπορων – και για τη συντήρηση των εξορυκτικών βιομηχανιών ορυκτών καυσίμων. Η βιομηχανία των πλαστικών έχει πείσει απελπισμένες κυβερνήσεις ότι η απόρριψη απορριμμάτων θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας, ενώ στην πραγματικότητα αποσπά την προσοχή των υπευθύνων από την εξεύρεση βιώσιμων λύσεων για την ανεργία.
Το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών δημοσίευσε μία έκθεση την περασμένη χρονιά σχετικά με το πώς η πλαστική ρύπανση – και κατ’ επέκταση η παραγωγή πλαστικού – έχει δυσανάλογες επιπτώσεις σε περιθωριοποιημένες κοινότητες και χώρες. Σύμφωνα με τα ευρήματα της έκθεσης, αυτές οι κοινότητες βιώνουν υψηλά επίπεδα περιβαλλοντικής αδικίας, ενώ ταυτόχρονα ήταν πιο πιθανό να περιλαμβάνουν έγχρωμους πολίτες.
Πλαστική ρύπανση στην Άκρα της Γκάνας © David Tesinsky / Greenpeace
Οι μη λευκοί άνθρωποι που ζουν σε αυτές τις κοινότητες που πρώτες αντιμετωπίζουν τις επιπτώσεις, όχι μόνο βίωσαν τη δυσφορία της επιφανειακής περιβαλλοντικής υποβάθμισης λόγω της πλαστικής ρύπανσης, αλλά και ήταν πιο πιθανό να ασθενήσουν λόγω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης γύρω από τις εγκαταστάσεις. Κάποιοι από αυτούς χρειάστηκε να μεταναστεύσουν σε αυτές τις περιοχές σε αναζήτηση χαμηλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας. Και όπως καταδεικνύει η έρευνα του Ινστιτούτου Μελετών για τη Φτώχια και την Ανισότητα, οι χαμηλά αμειβόμενοι εργαζόμενοι είναι λιγότερο πιθανό να απουσιάσουν από την εργασία τους και να αναζητήσουν ιατρική βοήθεια, από φόβο μήπως χάσουν τη δουλειά τους.
Εάν ακόμα οι αφρικανικές και οι μη προνομιούχες χώρες υποχρεώνονται να επωμίζονται το μεγαλύτερο βάρος προς όφελος των δυτικών χωρών, με ποιον τρόπο διαφέρει αυτό από το στάτους κβο της αποικιοκρατίας; Τι καλό έχει προσφέρει αυτή η επονομαζόμενη ελευθερία για όσους δεν είναι μέρος της πολιτικής ελίτ, εκτός από τη διεκδίκηση νέων εθνικών ταυτοτήτων;
Ένα τριαντάφυλλο θα μύριζε το ίδιο γλυκά όπως κι αν ονομαζόταν, έτσι δεν είναι; Το ίδιο μπορεί να πει κανείς για την αποικιοκρατία στην τωρινή της έκφραση. Η δυσωδία της είναι ανυπόφορη, αλλά αποστέλλεται βολικά σε άλλες χώρες για να αντιμετωπιστεί.
Τι χρειαζόμαστε λοιπόν για να αντιμετωπίσουμε την πλαστική κρίση;
Χρειαζόμαστε μία λύση που να ανταποκρίνεται στο μέγεθος του προβλήματος, και αυτή η λύση είναι μία παγκόσμια Συνθήκη για τα πλαστικά. Ένα πρώτο βήμα έγινε, με την ανακοίνωση της Περιβαλλοντικής Συνέλευσης τού ΟΗΕ για την έναρξη διαπραγματεύσεων για μία τέτοια Συνθήκη. Χρειαζόμαστε όμως να είναι μία ισχυρή Συνθήκη, η οποία θα διασφαλίζει μία ολιστική προσέγγιση για τον τερματισμό της κρίσης της πλαστικής ρύπανσης και δεν θα είναι γεμάτη με παραθυράκια που θα επιτρέπουν στους ρυπαντές να διατηρήσουν τις φιλοδοξίες τους και να γεμίζουν τον κόσμο με πλαστικά.
Μία ισχυρή παγκόσμια Συνθήκη για τα πλαστικά σημαίνει:
. Ένα νομικά δεσμευτικό μέσο για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης από τις κυβερνήσεις και τη βιομηχανία
. Όχι στην εξόρυξη πετρελαίου και αερίου και προστασία του κλίματος
. Στροφή των μεγάλων εταιριών σε συστήματα επαναπλήρωσης και επαναχρησιμοποίησης και τη μείωση της πλαστικής ρύπανσης από προϊόντα μίας χρήσης
. Απόδοση ευθυνών στις χώρες για τη διαχείριση των απορριμμάτων τους και τον τερματισμός της αποικιοκρατίας των σκουπιδιών, και
. Κυβερνήσεις που εργάζονται για τη διασφάλιση μίας δίκαιης μετάβασης για τους εργαζόμενους και για την υγεία των κοινοτήτων που πλήττονται περισσότερο.
*Ο όρος Παγκόσμια Πλειονότητα περιλαμβάνει μία μεγάλη γκάμα ομάδων του παγκόσμιου πληθυσμού που αναφέρονται ως “μειονότητες” (πχ ανθρώπους αφρικανικής, ασιατικής, λατινοαμερικάνικης και αραβικής καταγωγής), οι οποίοι όμως αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού.
Αρχικό κείμενο: Angelo Louw, Content Editor στη διεθνή Greenpeace
Προσαρμογή κειμένου: Ναταλία Τσιγαρίδου, υπεύθυνη συνεργασίας με κοινότητες στα πλαίσια των εκστρατειών του ελληνικού γραφείου της Greenpeace
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου