Τόσο η πρόοδος που έχει συντελεστεί τελευταία στη χώρα μας στη χάραξη και κατασκευή νέων αγωγών φυσικού αερίου (λ.χ. ο υπό κατασκευή TAP, ο Ελληνο-Βουλγαρικός διασυνδετήριος, ο υπό μελέτη East Med), αλλά και ενεργειακών έργων υποδομής γενικότερα (αναβάθμιση τέρμιναλ LNG Ρεβυθούσας, FSRU Αλεξανδρούπολης, ηλεκτρική διασύνδεση νήσων), δίδουν την εντύπωση ότι η Ελλάδα πρόκειται οσονούπω να μετατραπεί σε ένα βασικό, εάν όχι τον κύριο, ενεργειακό κόμβο της ευρύτερης περιοχής.
Μάλιστα, η θέση αυτή υποστηρίζεται..
συχνά πυκνά από επίσημα κυβερνητικά -ή αντιπολιτευτικά- χείλη και προβάλλεται ως στόχος της ενεργειακής πολιτικής της χώρας μας. Πιστεύουμε ότι αυτή είναι μια τελείως εσφαλμένη εικόνα, καθότι η χώρα μας, μέσα από μια απλή ανάγνωση του χάρτη, εμφανίζεται ως ένα από τα πλέον απομονωμένα γεωγραφικά διαμερίσματα της Ευρώπης, ευρισκόμενη στη νοτιότερη απόληξη της χερσονήσου του Αίμου και μάλιστα αποκομμένη από τα μεγάλα ενεργειακά δίκτυα της Κεντρικής και ΝΑ Ευρώπης.
Μπορεί στην τεχνολογικά προηγμένη και ηλεκτρονικά προχωρημένη εποχή μας η σημασία της γεωγραφίας να τείνει, από αρκετούς νεόκοπους αναλυτές, να υποβαθμίζεται, καθότι όπως υποστηρίζουν, αυτό που μετράει σήμερα είναι η εμβέλεια του ψηφιακού αποτυπώματος μιας χώρας, όμως στον τομέα της ενέργειας οι αποστάσεις, η μορφολογία, η τοποθεσία και ο γεωπολιτικός προσδιορισμός εξακολουθούν να έχουν ειδικό βάρος. Και αυτό γιατί οι γεωγραφικές, και όχι μόνο, συντεταγμένες καθορίζουν συνήθως τις τεχνικές παραμέτρους, τη σχεδίαση και το ύψος μιας επένδυσης και επηρεάζουν άμεσα τις προοπτικές υλοποίησής της. Υπό αυτή την έννοια, τα δίκτυα αγωγών φυσικού αερίου και ηλεκτρικών διασυνδέσεων που δημιουργούνται τώρα έρχονται να ενισχύσουν κυρίως την αμφίδρομη μεταφορά ενέργειας στον πολύ άμεσο γεωγραφικό περίγυρο -δηλ. ανταλλαγές ενέργειας με Τουρκία, Βουλγαρία, FYROM, Αλβανία, ελληνικός νησιωτικός χώρος- και ως εκ τούτου αποτελούν μια μάλλον αυστηρά τοπική υπόθεση που καθόλου δεν επηρεάζει τις ενεργειακές ροές σε επίπεδο των κυρίως ευρωπαϊκών αγορών.
Μερικοί θα υποστηρίξουν ότι ο περίφημος αγωγός TAP, που σύντομα θα διασυνδέσει την Ελλάδα προς ανατολάς με την Τουρκία και προς δυσμάς, μέσω Αλβανίας, με την Ιταλία θα μεταφέρει σημαντικές ποσότητες αερίου προερχόμενες από την Κασπία προς την ενεργειακά πεινασμένη Ευρώπη, και άρα ο ρόλος της Ελλάδος ως προς αυτό το σημείο αναδεικνύεται κομβικός. Όμως εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε ότι οι ποσότητες αερίου που θα μεταφέρει ο TAP στην πρώτη ή στη δεύτερη φάση λειτουργίας του είναι πραγματικά ελάχιστες λαμβάνοντας υπόψη τις συνολικές ανάγκες της ευρωπαϊκής αγοράς. Και αυτό διότι μέσω του TAP θα διέρχονται αρχικά 10,0 δισ. κυβικά μέτρα κατ´ έτος, που θα εφοδιάζουν μια αγορά 500 δισ. κυβικών μέτρων, καλύπτοντας μόνο το 2,0% των αναγκών της και προσφέροντας μια κάποια, έστω πολύ μικρή, διαφοροποίηση του σημερινού μείγματος προμήθειας, που σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από εισαγωγές ρωσικού αερίου.
Τούτων λεχθέντων δεν πρέπει να υποτιμάμε εντελώς τη σημασία του ΤAP, καθότι ο αγωγός αυτός αποτελεί τον προπομπό της διάνοιξης του Νότιου Ενεργειακού Διαδρόμου και υπό αυτή την έννοια βοηθά την Ευρώπη, τουλάχιστον σε ψυχολογικό επίπεδο, να ξεπεράσει το πρόβλημα ενεργειακής εξάρτησης που αντιμετωπίζει. Όμως και ως προς αυτή την παράμετρο, η κατάσταση κάθε άλλο παρά ενθαρρυντική δείχνει, καθότι τελευταίες πληροφορίες κάνουν λόγο για συμπληρωματική τροφοδοσία του TAP με ρωσικό αέριο, μέσω του Turkish Stream, καθότι από ότι φαίνεται δεν επαρκούν οι ποσότητες αερίου από το Αζερμπαϊτζάν. Τα αναφερθέντα ανωτέρω ως προς την περιορισμένη τροφοδοτική εμβέλεια του TAP ισχύουν και για τον εκκολαπτόμενο East Med, που στοχεύει να μεταφέρει αέριο από τα κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου προς Ευρώπη, μέσω Ελλάδος. Και εδώ οι ποσότητες είναι εξαιρετικά περιορισμένες φθάνοντας μόλις τα 10 δισ. κυβικά μέτρα το χρόνο, ενώ το κόστος κατασκευής είναι ιδιαίτερα υψηλό. Αλλά και σε αυτή την περίπτωση, εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρές αβεβαιότητες, αφού δεν είναι ακόμη ξεκάθαρο από πού ακριβώς θα προέλθει το αέριο του East Med, αφού οι έρευνες για τον εντοπισμό επαρκών αποθεμάτων σε Κύπρο, Αίγυπτο και Ισραήλ είναι ακόμα σε εξέλιξη.
Στην παρούσα συζήτηση περί του αναδυόμενου δήθεν κομβικού ρόλου της χώρας μας στα ενεργειακά πράγματα της Ευρώπης, θα πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη τη θέση της Τουρκίας η οποία, σε σύγκριση με την Ελλάδα, υπερέχει κατά πολύ τόσο σε μέγεθος και έκταση υποδομών, όσο και ως χώρα διέλευσης βασικών ενεργειακών διαδρόμων. Με 3,0 εκατ. βαρέλια πετρελαίου να διέρχονται καθημερινά μέσω Βόσπορου και λιμένος Τσειχάν, και με διασυνδέσεις αγωγών αερίου και πετρελαίου με Ρωσία (Blue Stream, Turkish Stream, Trans Balkan), Αζερμπαϊτζάν, Ιράν και Ιράκ και τέσσερα τέρμιναλ LNG, που εξασφαλίζουν περίπου 50,0 δισ. κυβικά μέτρα αερίου το χρόνο (έναντι 4,0 δισ. κυβικών μέτρων της Ελλάδος) για τις ανάγκες της εσωτερικής αγοράς, η Τουρκία αναμφισβήτητα αποτελεί σήμερα το βασικό ενεργειακό κόμβο της ευρύτερης περιοχής. Δε θα πρέπει να ξεχνάμε μάλιστα ότι ο TAP αποτελεί απλή προέκταση του τεράστιου αγωγού TANAP - SCP (μήκους 1600 χλμ και χωρητικότητας 40 δισ. κυβικών μέτρων) που διασχίζει οριζόντια την Τουρκία, μεταφέροντας Κασπιανό αέριο προς την εσωτερική αγορά, αλλά και προς τον TAP.
Εν όψει των ανωτέρω, καθίσταται σαφές ότι η Ελλάδα, με τις υπό ανάπτυξη, αλλά περιορισμένες σε μέγεθος ενεργειακές υποδομές της, μόνο ένα δευτερεύοντα ή και τριτεύοντα ρόλο μπορεί να παίξει ως προς τον ενεργειακό εφοδιασμό της Ευρώπης, αδυνατώντας να εξελιχθεί σε ένα βασικό κόμβο διέλευσης φυσικών ενεργειακών φορτίων. Μπορεί, όμως, εάν αναδείξει τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που αναμφίβολα διαθέτει, και αξιοποιώντας πρωτίστως την υψηλού επιπέδου χρηματοοικονομική υποδομή που έχει αναπτύξει, να εξελιχθεί σε έναν πρώτης τάξης περιφερειακό εμπορικό ενεργειακό κόμβο. Το πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση ήδη προετοιμάζεται με την ίδρυση και λειτουργία, από τις αρχές του 2019, του Χρηματιστηρίου Ενέργειας και εντός του 2020 με την ενεργοποίηση του gas trading hub, με την υποστήριξη της πλατφόρμας εξισορρόπησης φορτίων που αναπτύσσει σήμερα ο ΔΕΣΦΑ.
του Κ.Ν. Σταμπολή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου