Θα συνεχίσουμε τη σειρά άρθρων σχετικά με την πτώση των τιμών του πετρελαίου και τις επιπτώσεις που έχει αυτή στην αγορά. Στο προηγούμενο άρθρο αναλύσαμε τα αίτια της πτώσης από την πλευρά της παραγωγής και της κατανάλωσης, εξετάσαμε κάποιες θεωρίες που εμφανίζονται στον τύπο ως προς την εγκυρότητα τους, και τέλος εξηγήσαμε γιατί η πτώση ήρθε τόσο απότομα.
Στο σημερινό άρθρο θα δούμε με λεπτομέρεια το θέμα των τιμών ισοσκέλισης κόστους παραγωγής (production breakeven cost), τα 3 πιθανά σενάρια για το μέλλον των τιμών, και τέλος τις συνέπειες για την Ελλάδα. Θα προσπαθήσουμε να περάσουμε στους αναγνώστες το μήνυμα ότι η αγορά είναι δυναμική και συνεχώς αντιδρά στις εναλλαγές των τιμών. Κατά συνέπεια, οι χαμηλές τιμές βραχυπρόθεσμα φέρνουν ακόμα πιο χαμηλές τιμές (φαύλος κύκλος ψυχολογίας, αδράνεια παραγωγών, μείωση κόστους παραγωγής) αλλά μακροπρόθεσμα φέρνουν υψηλές τιμές (αύξηση ζήτησης, μείωση παραγωγής από ακριβά πρότζεκτ, έλλειψη επενδύσεων) και τούμπαλιν.
Ας ξεκινήσουμε με την έννοια των τιμών ισοσκέλισης κόστους (breakeven cost). Όπως ήδη γνωρίζουν οι αναγνώστες και από τα προηγούμενα άρθρα, κάθε παραγωγός πετρελαίου είναι αντιμέτωπος με διαφορετικά κόστη παραγωγής. Το κόστος παραγωγής στην ξηρά (onshore) και σε μικρά βάθη (shallow water), όπως στη Σαουδική Αραβία και τη Ρωσία, είναι πολύ χαμηλότερο από την υπεράκτια (offshore) και σε μεγάλο βάθος (deep water) παραγωγή, όπως στον Κόλπο του Μεξικού και την Ανγκόλα. Αυτή τη στιγμή το εύρος breakeven costs ανά τον κόσμο κυμαίνεται από $10/βαρέλι το φθηνότερο μέχρι $100+/βαρέλι για το πετρέλαιο που παράγεται κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες. Φυσικά οι τιμές είναι ενδεικτικές και όχι απόλυτες, αλλά μας δείχνουν κατά προσέγγιση ποια πρότζεκτ κινδυνεύουν περισσότερο να κλείσουν ή να παυθούν προσωρινά λόγω χαμηλότερων τιμών. Υπάρχει μια μικρή διαφορά μεταξύ breakeven cost και shut-in cost, που έχει να κάνει με το στάδιο ανάπτυξης μιας πετρελαιοπηγής, αλλά για να μην μπερδέψουμε τους αναγνώστες θα επικεντρωθούμε στο πρώτο. Επίσης πρέπει να σημειωθεί ότι αυτά τα κόστη αντιπροσωπεύουν ένα στιγμιότυπο της αγοράς και δεν είναι σταθερά. Αντιθέτως, και αυτό είναι ένα λάθος που κάνουν αρκετοί αναλυτές, τα κόστη αυτά έχουν κάποιες διακυμάνσεις. Σήμερα, όσο πέφτει η τιμή του πετρελαίου και ακυρώνονται τα πιο ακριβά πρότζεκτ, τόσο μειώνεται η ζήτηση για υπηρεσίες (oil services). Παράλληλα χαμηλώνει το breakeven cost αφού και οι εταιρείες προβαίνουν σε μειώσεις μισθών και πέφτει το κόστος υλικών (π.χ. αγωγοί), με λίγα λόγια παρατηρείται αποπληθωρισμός σε αυτό τον τομέα (sector deflation). Όπως και να έχει, όσα πρότζεκτ έχουν breakeven cost πολύ υψηλότερο από τις τρέχουσες τιμές αργά η γρήγορα θα κλείσουν, μειώνοντας έτσι την παγκόσμια παραγωγή, και θέτοντας σιγά σιγά τις βάσεις για μια μακροπρόθεσμη άνοδο των τιμών.
Όταν κάνουμε την απόπειρα να προβλέψουμε την μελλοντική πορεία των τιμών των εμπορευμάτων, και οποιασδήποτε εμπορεύσιμης αξίας, πρέπει να σκεφτόμαστε βάσει πιθανοτήτων και όχι απόλυτα. Το μέλλον είναι ταυτόχρονα και απρόβλεπτο (πριν από ένα χρόνο ποιος προέβλεπε τη ρώσικη εισβολή στην Κριμαία) αλλά και δυναμικό, εννοώντας ότι οι παράγοντες της αγοράς μεταβάλλουν συνεχώς τις θέσεις τους ανταποκρινόμενοι στα κελεύσματα των καιρών (λίγα χρόνια πριν ποιος προέβλεπε την προσέγγιση Ιράν-ΗΠΑ). Το συμπέρασμα είναι ότι σαν επενδυτές πρέπει να σχηματίζουμε πιθανά σενάρια, τα οποία πρέπει να αναθεωρούμε συνεχώς με γνώμονα τις εξελίξεις. Στην περίπτωση των τιμών του πετρελαίου τα 3 κύρια σενάρια που κυκλοφορούν στην αγορά είναι τα εξής:
Σενάριο 1-Αντιστροφή τάσης άμεσα. Κατά αυτό το σενάριο οι αναλυτές προβλέπουν ότι πλέον οι τιμές έχουν φτάσει σε επίπεδα που μεγάλο ποσοστό της παγκόσμιας παραγωγής είναι στο breakeven cost και ειδικά η οριακή παραγωγή (marginal production) στις ΗΠΑ (σχιστόλιθος) και deepwater (ΗΠΑ, Βραζιλία, Ανγκόλα) έχει ζημίες. Ο αριθμός των γεωτρυπάνων (rotary rigs) θα μειωθεί στις ΗΠΑ. Το αποτέλεσμα θα είναι ότι οι εταιρείες που χάνουν λεφτά θα κλείσουν, μειώνοντας την παραγωγή, και σαν επακόλουθο οι τιμές θα αρχίσουν να ανεβαίνουν και πάλι. Οι τρέϊντερς θα αποθηκεύσουν το πετρέλαιο σε τανκερ και σε δεξαμενές, αφαιρώντας το πλεόνασμα από την αγορά σήμερα, και θα πωλήσουν futures σε υψηλότερες τιμές για μελλοντική παράδοση. Ο OPEC θα αντιδράσει σύντομα, μην αντέχοντας χαμηλές τιμές για πολύ, μειώνοντας την παραγωγή. Πολλά μελλοντικά πρότζεκτ θα ακυρωθούν ή θα μελετηθεί η ακύρωση τους (Alberta oil sands, Νορβηγική Βόρεια Θάλασσα), οδηγώντας σε μελλοντικές ελλείψεις και άνοδο τιμών.
Σενάριο 2-Σταθεροποίηση και άνοδος από τέλος του χρόνου. Κατά αυτό το σενάριο οι αναλυτές προβλέπουν ότι οι τιμές δεν έχουν βρει πάτο ακόμα αλλά το μεγαλύτερος μέρος της πτώσης έχει περάσει. Αναμένουν μια σταθεροποίηση των τιμών σε μια ζώνη μεταξύ $50/βαρέλι και $70/βαρέλι. Δίνουν λίγο χρόνο στην αγορά να ξεκαθαρίσει το πλεόνασμα πετρελαίου που υπάρχει σήμερα, κυρίως μέσω αύξησης της κατανάλωσης. Οι εταιρείες θα αναθεωρήσουν τους προϋπολογισμούς τους για το 2016, αφού για το 2015 είναι πλέον αργά, προσαρμόζοντας την παραγωγή προς τα κάτω. Οι marginal producers θα συνεχίσουν να παράγουν για λίγο ακόμα, για λόγους ταμειακών ροών (cash flows). Οι υπάρχουσες πηγές από σχιστόλιθο, έχοντας μικρότερη διάρκεια ζωής, δεν θα αντικασταθούν. Οι διεθνείς εταιρείες που είναι παραγωγοί πετρελαίου από αμμώδη κοιτάσματα (oil sands) θα κλείσουν τα υπάρχουσα πρότζεκτ και θα ακυρώσουν τα μελλοντικά, θυσιάζοντας τα περιμένοντας υψηλότερες τιμές. Παράλληλα θα αυξάνεται η σιγά σιγά κατανάλωση εκτός ΟΟΣΑ λόγω χαμηλότερων τιμών και μακροπρόθεσμης αύξησης βιοτικού επιπέδου.
Σενάριο 3-Χαμηλές τιμές για τα επόμενα χρόνια. Κατά αυτό το σενάριο έχουμε μπει σε μια νέα εποχή για το πετρέλαιο και την ενέργεια γενικότερα. Ο συνδυασμός αυξημένης παραγωγής (κύρια πηγή ο σχιστόλιθος) και μειωμένης κατανάλωσης (πρωτοβουλίες εξοικονόμησης ενέργειας, προβλήματα κινέζικη οικονομίας) θα οδηγήσουν σε μακροχρόνια σταθερότητα τιμών σε χαμηλά επίπεδα. Η ευκολία της ανάπτυξης μεθόδων παραγωγής από σχιστόλιθο θα επιφέρει τη δημιουργία μεγάλου αριθμού μικρών πετρελαϊκών εταιρείων. Η τεχνολογία της άντλησης από σχιστόλιθο θα εξαχθεί σε Αργεντινή, Κίνα, και Ευρώπη με επιτυχία, ξεκλειδώνοντας τεράστια αποθέματα φθηνού πετρελαίου και αερίου. Οι τιμές θα βρουν ταβάνι μακροπρόθεσμα στα $40-60/βαρέλι. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα γίνουν όλο και πιο αποδοτικές και διαδεδομένες, πιέζοντας περαιτέρω την ζήτηση για ορυκτά καύσιμα.
Η προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι θα δούμε στο μεσο-βραχυπρόσθεσμο μέλλον μια κατάσταση ανάμεσα στο σενάριο 2 και 3. Γιατί δεν θα δούμε υψηλότερες τιμές άμεσα; Ας εξετάσουμε έναν προς έναν τους παίκτες της αγοράς και τις πιθανές αντιδράσεις τους. Για ένα μικρομεσαίο παραγωγό το breakeven cost ενός κοιτάσματος είναι ενδεικτικό και δεν σημαίνει τίποτα όταν έχει άμεση ανάγκη από cash flows. Τα πάγια έξοδα τρέχουν και πρέπει να καλυφθούν, έστω και με χαμηλότερες τιμές, οδηγώντας τον ακόμα και σε αύξηση παραγωγής όταν δύναται, που με τη σειρά της οδηγεί σε ακόμα χαμηλότερες τιμές. Έπειτα, για τους μεγάλους (oil majors) είναι αλήθεια ότι οι προϋπολογισμοί μειώνονται και κάποια μακροπρόθεσμα πρότζεκτ ακυρώνονται, αλλά πρόκειται για παραγωγή που δεν θα ξεκινούσε άμεσα αλλά μετά από 3-4 χρόνια. Τα πρότζεκτ που έχουν ξεκινήσει δεν θα σταματήσουν, και αυτή η αδράνεια διατηρεί την παραγωγή υψηλότερα μεσοπρόθεσμα. Για τα καναδέζικα oil sands, είναι αλήθεια ότι τα πρότζεκτ τους θα είναι τα πρώτα που θα θυσιαστούν σε περίοδο χαμηλών τιμών, ειδικά από τις εταιρείες που έχουν παγκόσμιο πορτφόλιο παραγωγής. Ο λόγος είναι το υψηλό breakeven cost, η απόσταση από τις διεθνείς αγορές που οδηγεί σε υψηλό κόστος μεταφοράς, και το γεγονός ότι η μόνη διέξοδος που έχουν στις διεθνείς αγορές σήμερα είναι οι γειτονικές ΗΠΑ που έχουν ήδη πλεόνασμα στην εσωτερική αγορά. Για τους παραγωγούς από σχιστόλιθο, ισχύει ότι ο αριθμός των γεωτρυπάνων στις ΗΠΑ, μια από τις αγαπημένες στατιστικές των αναλυτών ενέργειας, μειώνεται εδώ και καιρό αλλά ταυτόχρονα η παραγωγή αυξάνεται. Το παράδοξο αυτό ωφείλεται στην πρόοδο αυτής της τεχνολογίας και την επακόλουθη αύξηση της παραγωγικότητας ανά γεωτρύπανο. Άρα είναι ένα στατιστικό που δεν θα πρέπει να κοιτάμε μεμονωμένα αλλά σε συνδυασμό με την συνολική παραγωγή των ΗΠΑ. Ο OPEC ακόμα δεν έχει δώσει ενδείξεις ότι είναι έτοιμος να παρέμβει. Αν σκεφτούμε ότι οι χώρες του OPEC είναι αυτές με τα χαμηλότερα breakeven cost και ότι έχουν στόχο να μην χάσουν μερίδιο αγοράς, τότε μάλλον θα είναι οι τελευταίοι που θα αντιδράσουν. Στην αντίπερα όχθη, εξυπακούεται ότι οι χαμηλότερες τιμές θα επιδράσουν θετικά στην κατανάλωση. Αυτό στο οποίο πρέπει να επικεντρωθούμε είναι αν είναι ικανές να αντιστρέψουν τις επιπτώσεις δομικών/μακροπρόθεσμων αλλαγων, όπως υπογεννητικότητα, εξοικονόμηση ενέργειας, ανανεώσιμες κτλ.
Τα παραπάνω μπορούν να συνοψισθούν στο εξής απλό παράδειγμα. Η ισορροπία παραγωγής/κατανάλωσης ενέργειας σήμερα είναι σαν ένα αυτοκίνητο που μειώνει την επιτάχυνση του. Μείωση της επιτάχυνσης όμως σημαίνει αύξηση ταχύτητας, απλά με μικρότερο ρυθμό. Για να δούμε υψηλότερες τιμές πρέπει να δούμε μείωση της ταχύτητας ή αρνητική επιτάχυνση του αυτοκινήτου, δηλαδή όχι απλώς αύξηση της παραγωγής με μικρότερο βαθμό αλλά δραστική μείωση της παραγωγής. Ωστόσο, όπως τόνισα νωρίτερα σημασία δεν έχει τι λέω εγώ αλλά τι λέει η αγορά. Πρέπει να αφουγκραζόμαστε την αγορά και αποκρυπτογραφούμε τα μηνύματα που μας στέλνει μέσω των μεταβολών των τιμών. Ομοίως, πρέπει να παρακολουθούμε τις διεθνείς εξελίξεις. Αρκεί ένα ισχυρό γεωπολιτικό σοκ (σύγκρουση Δύσης-Ρωσίας ή εμπλοκή στον Περσικό Κόλπο) και η ανάλυση μου πάει στον κάδο απορριμάτων.
Κλείνοντας ας δούμε ποιες είναι οι συνέπειες για την πατρίδα μας. Η Ελλάδα είναι εισαγωγέας αργού πετρελαίου (εισάγουμε το 99,5% των αναγκών μας) και εξαγωγέας διυλισμένων προϊόντων (περίπου η μισή ποσότητα που διυλίζεται στην Ελλάδα έπειτα εξάγεται). Η πτώση των τιμών του πετρελαίου είναι πολύ καλό νέο μέσο-βραχυπρόθεσμα. Θα βοηθήσει το εμπορικό ισοζύγιο, μειώνοντας το έλλειμα, ακόμα και αν μειώνεται παράλληλα οι αξία των εξαγωγών. Θα μειωθεί παράλληλα και το κόστος της βιομηχανίας, των μεταφορών, της ποντοπόρου ναυτιλίας, των χημικών, και της αγροτικής παραγωγής. Ακόμα και οι απλοί καταναλωτές θα ανακουφιστούν, έστω και λίγο. Η πτώση των τιμών της βενζίνης, της κηροζίνης, και του πετρελαίου θέρμανσης μπορεί να οδηγήσει σε μια μέση ετήσια εξοικονόμηση άνω των €500 ανά νοικοκυριό, η οποία είναι υπερπολύτιμη σήμερα. Τα νέα δεν είναι τόσο καλά μακροπρόθεσμα, αν η Ελλάδα θέλει να γίνει παραγωγός ενέργειας. Τα πιθανά κοιτάσματα της Ελλάδας είναι στην πλειοψηφία τους off-shore και deep-water, με υψηλό σχετικά breakeven cost, και μάλλον δεν είναι οικονομικά στις παρούσες τιμές. Επιπλέον, οι πετρελαϊκές εταιρείες σήμερα παγκοσμίως κόβουν τα κόστη έρευνας, είναι δυστυχώς πιθανόν να δούμε τα πρότζεκτ να παγώνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το χειρότερο ενδεχόμενο θα είναι, αν όντως επαληθευτεί η (ακραία) θεωρία ότι το πετρέλαιο θα βρει μακροπρόθεσμο ταβάνι στο breakeven cost του σχιστόλιθου. Τότε υπάρχει η πιθανότητα τα πιθανά κοιτάσματα στην Ελλάδα να μην αξιοποιηθούν ποτέ, κάτι που θα συμβεί και σε άλλες χώρες το κόσμου και για περιβαλλοντολογικούς λόγους (η αποκαλούμενη θεωρία των stranded assets).
Εδώ ολοκληρώνεται και το σημερινό άρθρο. Στο επόμενο, και τελευταίο άρθρο της σειράς, θα δούμε πως μπορούμε να επωφεληθούμε σαν επενδυτές από την πτώση των τιμών του πετρελαίου, με διάφορα εργαλεία πέρα από τις αγορές ενέργειας. Όπως πάντα, όποιοι αναγνώστες έχουν απορίες, μπορούν να επικοινωνήσουν μαζί μου και θα προσπαθήσω να απαντήσω όσο πιο λεπτομερώς μπορώ.
Παραπομπές
https://rbnenergy.com/the-top-ten-rbn-energy-prognostications-for-2015-year-of-the-goat
JP Morgan - Short-term outlook deteriorates on Atlantic Basin crude balance
Alpha Bank - Εβδομαδιαίο δελτίο
Barclays - Price collision, market impact
http://www.reuters.com/finance/commodities
PFC Energy – Country Outlook Greece
* Ο κ. Κυριάκος Μεζόπουλος είναι ναυλωτής στη ΒΡ. Αποτελεί ένα από τα ιδρυτικά μέλη του Greek Energy Forum, του σύνδεσμου Ελλήνων και Κυπρίων επαγγελματιών στο χώρο της ενέργειας στο Λονδίνο. Οι απόψεις που εκφράζονται εδώ είναι αποκλειστικά δικές του.
ΠΗΓΗ.capital.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου